Hringnun tipârmâwi zualtu chu a sakruangah chauh zawng ta ang ni ila, tlema hmaitlâng rual vak lo tan chuan chhohreivûng phelhdarh tluka thil har leh beisei tur awm lo ang hi a ni ngei ang, vun ngo tak hmeltha tak mai, keini ang kut thap hrit hret tana piai ngam loh khawpa mâm tha tak tân pawh eng chena pârmâwi nge ni bîk ang aw?
Engkim mai hiang vânglai hun a neia, "A ke vawikhat a per chuan Europe khawmual chu a nghîng a nimai," tia an sawi Nepoleon-a meuh pawh chuan avânglai hun a hmang reng bîk lo, chuai nî leh kum te a nei ve a, chu hmelma hnuhnung ber phei chu a pumpelh thei bîk lo a sin. A vânglai chanchin chu hnutchhiah tho mahse, chu chuan a tipârmâwi kim tak maw.
Hmeltha tak leh zei tak, a nuih zawng ringawt pawha val tiluhaitu chu, hmelchhe baibâwk tê tê aia a chungnun bîkna engnge ni ang? A hmaitlâng rual bîkna te leh a sam sen thur mai te chuan a tipârmawi ta riau mai em ni?
A vânglai hunah chuan a duhawmin a tuai nalh viau pawh a ni ang, duh lo eng ang mahse tar lam kan pan tlâng ta sa sa bawka, zawi zawiin a kumin a hnâwl hret hret anga, a mitmeng mâm nalh tak thin pawh chu a nuih zawngte chuan a chuar sak tawh ang a, chutia a kumin hmalam apan zel takah chuan a mawngbawr mûm mat lai te pawh chu a lo sâwng tai tawh anga, a bân chum taih mai te pawh chu tihrawl tha a awm tawh lo tih hriat fahran hian a khing vei ut anga, saphu kâwr ianga ze tial mawi chhuahin a tial rak tawh anga, a ngal te pawh chuan chehpa rêp fîp iangin lawm a hlawh tawh lo ang a, a malpui vâwng tha zet thin pawh chu natnain a eichhiat tâkah chuan a vun chauhvin a tuam hun a la thleng ngei ang, a kut zungtang chum buâng pawh chu zâwng(monkey) kut ang maiin a sei sung anga, tah zet chuan a pãrmawina zawng zawh pawh chu a thâmral ta. Hmaitlâng rual vak lo te tan pawh hringnun khawvel a nih miau avangin kan inang ta pût mai. Chhungril thleng si lo va, a langthei lama hawi pir vuh ringawt pawh a pâr timawitu zawng a nih bîk dawn loh tawp hi, hringnun chu a tham ral leh nge nge thina, a enga chu nge a pârmawina chu ni ta ang le?
Pawn lam lan danah chuan hawihhâwm tak hmelpu si chhungril nun rintlak leh si loh pawh a awm ve theih bawka, chutiangin hmel bumro pui pui sual deuh tura kan ngaihte chhungril nun chu a tha em em fo a, hmel han en reng rênga 'Puak' ti ve deuh anga lan nun pawh tenawm tak tak a ni ve tho bawka, lehlamah mi'n eng vaka an ngaih lem loh te nun chu a thianghlim leh fo bawka, pawn lam hmuh theih atang chuan a tihmuhnawmtu leh a pâr timawitu ber chu hriatthiam har tak a nia, a tipârmawi zo lo a ni ber mai.
Lehlamah chhungril nun tha chu pawn lamah pawh a langchhuak nge nge bawka, kan vawikhat hmuhna atang ringawt pawhin "hei chu Pathian thlarauvin a hrual hrep hnu a nih hi a" tih mai tur han luh thûk vak ngai lo va hriat theih a awm bawka, mi nun tha leh ngîl tak chu kan vawihnih khat hmuhnaah pawh kan tin zawn thiam tawh mai thin. Chung ang te chu a zîk a chawr chhuah phat atanga duang taka thanga, mawi taka pârchhuak nun a awm ve bawk. Hei vethung hi chu hringnun tipârmawitu chu a ni lo tih loh rual chu a ni lo.
Kan Bible ah chuan,"Insûmtheihna chu thlarau rah a ni," tiin a sawia, chumi phena thil biru tak mai dawihtheihna chu, hei tak mai hi a ni hringnun pawnglâng mai ni lo va tipâr chhuaktu chu, a word milpui pawh a tam anga heng thu hi a zaua a zîm thei ang berin han chhuzui leh ta i la.
A huho va kan chenhona hmunah leh chhungkuaah pawh he nun tello hi chuan nupa pawh an awm dun thei lo anga, nun ho hrim hrim hi a har ngawt ang, inhriatthiam ngai vek kan nih si avangin dawhtheihna nun hi thil namai lo tak a ni.
A zîm thei ang berin kan ti ta sa sa bawka, zân mut hma duh huna a hma zawnga bengchheng awm lo, mut ve leha benchheng ta riau mai te, mutchhuak lutuk tawh kara thawm ri deuh sek mai te, natna lian tham vak lo, hnuk a hnai emaw a hla emaw han tawrh nikhuaa naupang hlim awmmawh au vau vau maite chuan thinglung a tizîng chiai maia, thâwklehkhata han phîn darh vek mai chu thil châkawm tak mai a ni ta ve ang, tah tak chuan dawhtheihna neilo ta ila eng ang takin nge pawi kan sawi ang tih erawh ngaituah tham a tling. Chumi huna ngaihtuahna fîm taka ka lo hmuh hman hlauh chuan a pawi tur pawh a pawi lo mai thin.
Pâwl leh a huho thil kan rawngbawlna thleng pawhin a ni. Kan committee-na hmun rêng rêngah te pawh ngaihdan hrang leh rindan hrang nei kan ni veka, hêng thilah te hian Thlarau rah dawhtheihna te a awm loh chuan Atom bomb ang maia puak darh thei thil a ni.
Chûng te avang chuan apâr timawi zualtu chu kan hmelthatna leh kan polite-na te a ni ngawt lo va, chu erawh kan nunna hlu tak a ral rualin a chuai mai thin. He dawhtheihna nun hi chu a tlo va, piangphunga rualbanlo a ni emaw ni lo emaw hringnun mâwi taka tipârvultu chu hêng Thlarau rah te hi a ni tiin tlip mai teh ang.
Wednesday, 29 July 2015
HOMOSEXUALISM/SAME SEX
Ka thin a rim ve ngang a ni ang. Tlangval virgin dik tak hian, ka pai lai nau a che deuh hruta ka'n hriat pek chu le. A ruh lang leh a ruh kawl mai ni lo vin a thlîng baw hawkin ka'n sawi teh ang. Ka thuamhnaw khai kân ka hnek thên nawlh nawlh te kha mawkawhur leh a behbâwm (Gay & Lesbian) te ho chu han ni se; nâ an ti ve ngawt ang. Inneihna Court hmaa phalsaktu te phei chu ni se, An bek an tuai ve vawt vawt ang mawle. Eng pawh ni se, Mahni awm hmuna lo inhrosak chiam mai pawh chu a sâwt viau hlei law.
.
He ka thinrim deuh phat dawn vang hian a ni mahna hman zân nilai thupui Europe ram hmasawnna leh kohhran sawi hona leh pawnlama changkâng tak a chhûng lam ngêt si te, ka ngaihdan ka rawn ziaka, chumai ni lo vin, genetics lamah atawp khar chhohna atân hurna chungchang ka'n belh chiam ni. "ka rawn post tawha" ka'n tih hram zel chhan chu, rilrua thu awm kan ziah tawh, tuna rawn lang leh si, ziah rem tak a awma, ziah tawh hnu dah leh thin kha a fuh ber lova, a hma ami kan tinzâwn thiam theih nâna timai chauh ka ni. Ka post tawh ka chhuan avang emaw i lo ti ang e.
.
ka friend list-a mahni nihna hre lo TUAI, a tira mipa nge hmeichhia tih ka hriat hran theih miah loh te khan lo hmu ve mai mai se la, ka mawl deuh hlek a ni tih te pawh hi a thu phungin min rawn hriatpui ve mai mai se; a thlîng baw hawkin ka âng dawn ka ti tawh ta sa sa bawk a.
.
Heng thil zawng zawng hi Pathian thu theology ka tuipui tâk vak atang khan ka thinlungah topic hrang hlak hian a rawn tel nghala, a chhan chu hun hnuhnung (Eschatology) lama ka tui vang a nia, chumi subject-ah a tel ve tlat a tin ni. Hemi Same Sex zawng zawng pawh hi Modern Chritianity-ah a inzeh thûkzia America ram mai ni lovin Europe khawmual zawng zawngah alanga, tin, zau huau mai rawngbawlna christian pawl hrang hrang Inunauna leh thian thatna Ecumenical movement lam hawi WCC leh Roman Catholic inkar zawng zawng research book leh official website lam te ka bih ka bih hian a tenawm ve khawpin ka hria. He thu pawh hi ka post tawha a thlavang hauhtu lam chuan min rawn khak ve hlak hlawm. Relegious pluralism a ni tih hre tho si hian, kan la thlawp tlat zu nia!
.
Hetiang thu hi ka vawi khat pawsna a ni hran lo tih chu 2012-13 chhoa ka thu ziak lo chhiar thin in awm chuan in hriat loh ka ring hlel lo. TUAI ho ka ngei dan te, ngei lo thei lo va min thlem ve khanglan dan te, ka hmêl a lo bumro vang nge ka tawng thei nek lehnghala, Heng ho chu fiamthu ti tak deuh hlekin ka rawn post chiam tawh kha a nia, ka sawi vak tawh lo mai ang. :-D Tenawm tak an ni. Group pakhatah thu ka posta, tuai hian a rawn kawmen ve niin, "Awi, ka awm dan hi a laklawh tawps pherh ka nia," a tia. A la zak eih lo. Ka'n en chianga a lo la ni tak tak zui a.
.
Juda hote khan hun awmzia an hre thiam lo va, Isuan hun awmzia hre turin a duh si, "Hun awmzia in hre fiah thiam si lo," a ti thlâwta, theipui hnah a tlâk kawlh chuan nipui a thaw dawn tih alanga, khuarel thilte chuan hun lo thleng tur an zia-in a rawn lantira chu chu ecocriticism an ti a. A pawimawh khawp mai. Kan khawvel hi a tawp tawh khawp mai, khawvel hun tawn atang hian hun awmziate pawh chhût a tha. Engtikah che a lo kal ang?
Tun hnai maia, Women in the world Summit Khawmpui neihnaah America presiden lo ni tawh Bill Clincton-a nupui Hillary Clincton-i chuan thu sawiin, Sakhuanaah nau tihtlak (abortion) hi dân anga neih a duh thu a aupuia, Conservative Scholar Christian pa zahawm tak takin an khêng nasa hle. Kar hmasa zirtawpnîah US President Barak Hussein Obama chuan Supreme Court-ah SAME SEX MERRIAGE serh inang inneihna a rawn phal ta rup mai a. Inthlan hnuhnungah khan Billy Graham Evangelist Association chuan a khingpui pa atlin theihnan theih tawp an chhuaha mahse, a power nei ta zawk chuan power chak tak a rawn hmang zel ta chu a nia. Kum 2012-ah khan Christian mi leh sa Boxer ropui Manny Pacquiao-a khan Obama-a duh dân same sex marriage chu Pathian thu a nih lohzia a tlangaupui ve chiam kha a nia. Kut tum hum ruh meuhin mahni awmhmunah kan lo aupui ve kha mawle.
.
Chutiang khawp chuan Kristianna huangah pawh hmun lailum a changa, Roman Catholic te chuan heng thil hi an pawm hmak hmaka, Protestant zingah Evangelical kohhran inti meuh te pawh chuan mawngkawhur te pastor atan an nemnghet hmak hmaka, Sakhuanaah zung akaih thûkzia chu Bible letlingtu USA lehlin pakhat te phei chu Hmeichhe Bible an tihiala, NRSV te leh NIV translator zingah heng 'patil' kan tih te hi zu hmanga! NIV lamah chuan a hotu nu a inpuanga, "My lesbianism has always been a part of me... I was one of the many gay teenagers," tiin 'Gender Inclusive' an tia Mawngkawhurna pawh an sawi mâm purh mai. Rapthlak tak a ni. Mahse, Bible in a lo sawi vek mai.
Tun tum chu sawi tur ka van ngah em! Page-in min daih ta ngang lo. ka tuah ve ngang a ni ang, ka type mar tha hle. Article dang ka type aiin hun ka hmang rei lo tlat. Bible term pawh ka luhchil hman ta ngang lo. Pathianin inpâwlna hi mipa leh hmeichhe inkârah chauh a siam.
Friday, 19 June 2015
ZALÊN KA NI LO VEM NI?
He thu, Paula tawngkam pakhat hi a sawi tum lam kâwk miah lovin Bible tawngkam alawm tih avangin a bawblawk fê mai hian a lâk theiha, nu pakhat changkán hmel tak hian nupa intawiâwma leh inhriatthiamna lam an sawina hmunah va tel vein, "'kei chu Paula'n zalên ka ni lo vem ni?' a tih hi ka innghahna a ni," a tibur mai a.
Chumi a rawn sawi kalphung leh he tawngkam kalpui dan dik si lo; a tlukpui sawi vak ngai lo va hriat mai theih chu, mihring rilru chapo tak mai leh, zalên taka awm duhna, "Ka duh duhin ka awm ang, ka zalên alawm, i lo sawi ve tur a awm lo," it's my life an tih nen hian thuhmun reng a ni. Chu chuan rah tha a chhuah ngai em?
Han ngaihtuah vang vang teh, thalai rilru angin han sawi ta ila; nu leh pate'n min uapna leh kan thil tihsual hlau reng renga min vên rengna hnuaiah chuan kan nuam tihzawng leh duh dan angin kan awm thei lo va, kan duh dan ang ngeiin thiante nen kan lêng chhuaka tah chuan tumah min dâltu an awm tawh lo, tah chiah chuan kan zalen duh luatah thil sual kan lo tileh ta nge nge thin a ni. Chu tak chu a ni thil pawi tak kan thalaite sualna kan tih fo chu.
Nu leh pa khuahkhirhna ûp tak zalên lo erawh ka sawi tum lam a ni hran lo, kan thatna tur a nih chuan a tawp thlengin fïr rawh se. A tha zawnga khuahkhirhna khawvel dan ang taka zalen lo hnuaiah zalenna hmang thiam lo an tam ka ring lo, zalên lutuka enkawlna zawkah a ni rawn thleng zawk chu.
Zalenna han tih hian inhnialnate pawh awm ve thei tak a ni a, zirtirtu emaw nu leh pa te emawin naupang an enkawlnaah an duh ang tithei miah lo leh chep lutuka awmtir lam hi chu a tha chuang lo va, hei erawh awm tho mahse, a tlangpui thlîrna lam zawkah chuan kan zalenna hman sual hi a ni mah awm e.
A zau zawngin han sawi ta zel ila, a chunga kan sawi te nen chuan a inang lutuk thei tawh kher lo mai thei. Zalenna hi hman dik a awma chumiah chuan kohhran leh khawtlang a nuam thina, zalenna awmlohna hmunah chuan mihring nun a chep hle a ni tih chu, Mizoram buaite khan a hrilhfiah chiang hle awm e.
British sawrkar awpbehna hnuaiah chuan mipui an retheia, America ngei pawh a indan meuh chuan hmasawnna pawh a zuang âwk âwk mai a ni. Chutiangin ram dan pawhin hma an sawn hle a ni. Chu zalenna chuan inremna a duh laiin hman sual a ni foa, ram leh ram an lo inel chhoa mi hnawksak tak tak, "zalên ka ni lo vem ni?" ti niawm fahranin Israel te, Iran te, Syria etc. An rawn inla vung hlarh mai bawka, Vanglaini chanchinbu chhung lamah U.S in Gaza a vau, Syria a vau tiin a kum a kum an rawn chhuah chuai chuai mai chu a nih hi!
America ram pawh buainain a buan chhoa American civil war a rawn thlenga mihâng ho kha hrehawm tak tuarin sal anga kawl an nih kha, an khawngaihthlak takzeta Kum 1860's-ah President Abraham Lincoln-a chuan sal chhuah zalen a puanga, amaherawh chu a reh hlen tak tak thei lo va, kum 100 zet chu midumte chu thliar hran an lo ni zela collage thaah kal an phal lo va, Rêlah leh Bus-ah chuan an phal hek lo, Vote neih an phalsak lo bwka, chutiang a nih avang chuan Vote an neih ve theih nan Protestant Roformation hruaitu ropui Rev. Dr. Martin luther king jr. chuan kum 1960's chhoah beihpui a thlak ta a, chu beihna azarah chuan, The Civil Right Act, 1965-ah an lo passed ta a, a hnu kum 3-naah rawng taka thah a ni ta a ni. Chuta tang chuan khawvel mihangte nêkchepna chu a lo zalen ta zela infiamna khawvelah phei chuan a ber an ni tawha, chu chu zalenna dik rah chhuah kan ti lo thei lo vang. Keini anga duang paw'n World Cup an khelhin T.V hmaah Ghana te, Ivory Coast te'n an rawn pêt goal meuh chuan naupang mutui lai meng bial pawp khawpa ringin kan lo aupui ve ta chu a nih hi.
Zalenna dik a tangkaizia leh a tulzia sawi a ngaih ve tho avangin ka'n zep kual ta deuh mai a ni. Heng zalenna kan sawite hian a nih tur ang ni thei lo va mihring a upbehna chu hlilh sak niin, beiseina nei lo te pawhin beiseina sang tak an neih phah thin a ni. Chuti ni lo va kan zalenna kan hriat hlur mai chuan kan kal dik thei lo vang.
A nihna takah chuan Pi ber Evi te nupa khan kha zalenna thiang tak mai kha hmang sual lo se chuan tun ang khawvel hi kan ni kher lo ang. Siamtu'n keimahnia zalenna min dah sak tak mai hi a hmang thiam leh thiam lo chu he khawvelah pawh kan in ang lo sup a ni a, nakinah phei chuan engtiang tak ni ang maw.
Mihring chu chapona leh mahni duh dan dana awm duhna hian min tuama, chhungkua a tichhiaa, mimal nun a tikhawlo hle a ni. Chanchin tha êng avanga zalên taka kan nung te hi chhûtzui tham a tling. Kohhranah leh khawtlanga kan thawhhona hmunah pawh kan mimal zalenna kan hman thiam loh chuan a tidarhtu mai kan lo ni ang.
Kan zalenna hi hriat hlur mai a awla, a siamtu siam dân anga kan hman leh Biblein min tumpuina anga kan hman a tul khawp mai. "ZALÊN KA NI LO VEM NI?" kan tih bap bap tawh chinah chuan kan chhungril nun a lo ngêt nasa hle tawh tihna a lo ni.
Saturday, 16 May 2015
MAK TIIN KA THLÎRA
Pathian hian dawt sawi a phal hmel meuh si lo va, hmân ata tawh mak ka tih êm êm thin chu, chi thlahtu ropui Abrahama meuhina dawt chiang lutuk vawi hnih lâi a'n sawi ta mai kha a ni.
Thing pawh a kung a that chuan a rah a tha tih ang zia-zângin, Isaaka chuan a pa tih ang chiahin dawt vawi khat a'n rawn sawia, a nupui chu a farnu angin a rawn chhal ve leh bawka. Heng thil te hian zawhna tam tak min neihtir thin a ni.
Abrahama azârah hnam tin an la thawven tur thu chu Pa thutiam a ni a, kristian ni lo Muslim te paw'n thuthlung hluiah chuan an zawlnei ropui leh an ngaihsan ber a ni. Keini kristiante tân leh lek phei chuan sawi loh alum a ni ringawt mai. Chuta kâra 'dawt sawi' anga han puh chu tiin nâ in lo tideuh mai theia, Mahse, Bible hi a literal taka han chhiar phei hian heng lai thu hi thu harsa tak a ni tih hai rual a awm lo, an dawt va sawina hnam dang ho pawh khan an dem lêt êrh a nih kha. Mahse, Pathian remruat zu ni hlauha! Tah phei hi chuan zawhna a tam thei viau mai. Pathian hian dawt sawi hi a thlah zal ta em ni? Abrahama khan thih a hlauh avanga dawt sawi a ni a, keini pawh thih hlauh avangin dawt kan sawi a thiang rêng em? Dawt pawi leh pawi lo a awm em ni? A khirh a ni tiraw. Heng thu khirh atang hian Bible tidal ho Higher thinker/critic/liberal te hian tanfung tha zet neiin Pathian pawh chu an dah zau huau ringawt maia. Mahse, a ziak kalphung (literal) mai bâkah a thu inthup tam tak a tangin a fiah thei bawk ang. Han luhchilh ta zel ila.
Abrahama chu Aigupta ramah a chhuka, a nupui hmelthatzia a ngaihtuahin amah an thah phah anga, Sari chu an chhuhsak ang tih a hlaua a phat mar dântur a ngaihtuah ta a, a hnênah chuan, "Aigupta hovin an hmuh hunah che chuan, 'hei hi a nupui a nih hi,' an ti anga, tin, kei chu min that mai ang, nang erawh chu an zuah ang che. Nangmah avanga ka nun theih nan 'A farnu ka ni,' khawngaihin ti ang che," a ti a (Gen 12: 12,13).
Tichuan dawt a sawi ta a, Pharoa milian te pawh chuan an hotupa nupui atân an lo lalût ta hmaka, mak tak mai chu, Abrahama hian tuar awm zawk tak a ni a, mahse, Aigupta ho khan an tuar tlat nia maw le. Pharoa'n, "I nupui a ni tih engah nge min hrilh loh? 'ka farnu a ni,' engah enge i tih, chu vang alawm nupuia ka neih tâk hial ni," (Gen. 12:18,19) tiin a kaltîr ta a, nupuia neih tawh na nâ nâ chuan a thianghlimna chu a hlauh ngei anga, hetah bîk erawh chuan engmah a lang lo thung, a mihring tak chuan Abrahama hi a demawm ve viau mai. Pathian remruat hi a van sângin hriat sên a va ni lo em!
A vawi hnihna atân dâwt bawk chu a'n sawi leh ta peka, Philistia khua Gerar lal Abimeleka hnenah Sari chu, "Ka farnu a ni" tiin a chhala, an hruai hrang ta nghala, mahse Mak tak maiin Abimeleka mumangah Pathian a lo inlâra, Abimeleka hian a la pâwl lo tih kan hmu a, Pathian chuan mi nupui a ni tih a hrilha, Abimeleka chuan 'ka farnu' a ti tlat alawm a ti ve bawka, dân ang thlapa a neih thu a sawia, mahse, Pathianin a lo phal leh hauh si lo, a thiam zawka ngaih Abimeleka te chu a hrem hlauha a tiching vek a, mahse, a tidam leh ta a, (Gen. 20:1-18) Lehlamah chuan Pathian ngei pawh hian a timak tihloh rual a ni lo. A rorêlna hmunah tel ve i la kan fiah ve deuh tur.
A chunga sawi tawh angin, Isaaka chuan apa Abrahama ang chiahin Philistia khua Gerar lal Abimeleka hnênah vêk a nupui Rebeki chu "ka farnu" tiin a'n chhal ve leh a, a hma a kan sawi ang tho khian, "Amah avangin ka thi dah ange," a ti a.
Abimeleka chuan tukverh atangin Isaaka'n a nupui a chhaih zuk zuk lai a hmu leh ta si a, dawt a hrilh a ni tih a hrechhuak ta a, "I thiltih hi engtizia nge? Mite zinga mi tu pawh hian i nupui hi an lo mutpui mai thei a sin," a ti a, a lo khawih apiang thi turin thu a pe ta hlauha (Gen 26:1-11) Serh tan loh Philistia lal hi a fel hle a ni. Heta tang pawh hian sual chu sualin thungrul thei dinhmunah a ding a ni. Mahse, Abrahama ang bawkin ran rualte, bawng rual te chu a la pe ta hlauh zawk zu nia.
He mite pafa hian a dawihzep vanga dawt sawiah hian a puh loh theih loh ve bawk. Heng thil ka ngaihtuah hian thu insaikalh ang alang mahse thu inhmu thup mai hi a lo ni a, ka'n dap zau deuha Abrahama chungchang leh Bible thu harsa tak tak te chu Archeological evidence hian a lo tifiah zela, Bible tan tlat tân chuan a hlu thin a ni.
Heng thil hlui laichhuaktu (archeologist) te hian kum 1925-31 khan Baghdad hmar lamah nuzi thuziak an laihchhuah atang hian a nemngheta Bible nen a inzûl tha a, BC 2000 vela mi a nih rin a ni. An hnamzia leh Abrahama chanchin hi a inanga a hun pawh a inrual vêl bawk, Hor mite chuan an nupui te chu "farnu" angin an lo koh thina, chuvang chuan Abrahama te pafa hian an nupui te chu farnu angin an lo chhal a lo ni. Finfiahna dang pawh atama kan ziak sêng lo ang, dawt sawi chu an lo ni lem lo.
Thuthlung hlui leh a thar inkar kum 400 vel chhung a mi, Tuipui thi lehkhabu (Dead sea scroll) a Qumran mite chuan Sari hmelthatzia hi an lo ziak kûr ve nguai bawka, hnam dang te paw'n an lo iai vak lo tih a chiang hle.
ÊNNA ROPUI AN NEI VE
kan awmna hmun azir hian kan thil hmuh leh hriat te hi a inang tak tak thei lo va, a then chu an awmna hmun thengthaw nuam tak atangin tlâng kâr ruam leh mual tam tak an hmu theia, lunglênna nen thu mawi tak tak te an lo chham chhuaka, a then vêng tlabirh, kâwm kâra awm te tân chuan kâwlkila thla (moon) êng takngial pawh chu hmuh ve theih a ni lo thin.
Kan hmuh theih lêm loh pawh chu suangtuahna chuan kan hmuthiam zung zung ve tho a, suangtuahna a nih miau avangin atak ram erawh a hla mai thei. Siamtu kutchhuak ropui tak leilung leh a chhehvêl a mite hi kan hmu vek thei lo a nih pawhin a ropuina erawh a nêp chuang lo vang.
Chutianga kan chênna hmun inang lo tak tak atang chuan vân lam arsi phe un mai chu hmu thei lo kan awm âwm lo ve. Thlîr khât ve fê fê erawh khawvel ram zauah hian kan awm ta ve ang. Lehlamah chuan a thlîr hman lo khawp hian thu chunga en theih leh mu chunga khawih theih Social Media te pawh hian min tibuai ve thin tih chu kan hun tawn atang hian zêp thu a chêng lo ve.
Chutiang a nih kârah chuan zan boruak nuam taka vân lam han hawi chhoh vuah vuah châng hian kan mithmuhte chuan nun a tihlim thin tih chu a thlirtu leh a hmuchiangtu tan chuan phat rual a ni lo.
Khawvela Scientist ropui ber Lal Davida hi zai mi a nihzia kan hria a, zan thla êng nuam tak maiah chuan, a perhkhuang nen van lam a thlîr nasa ang tih chu hnial vak a harin ka ring, "I vân i kutchhuakte, Thla leh Arsi i ruathote khi, ka ngaihtuah chang chuan, Mihring hi eng nge maw a niha i hriat reng thin ni?" (Sam. 8:3,4) a tia, a ropuizia chu a hmuhmaih hauh lo.
Astronomer hmingthang tak Galileo chuan kum 1609-ah chuan van lehkhabu chhiar theihna "Telescope" chu a hmuchhuak a, a tangkai dânzia chu sawi mai pawh hian a fiah zo lo zawk ang. A enlenna siam chuan mit a heh viau a ni ang, a thih dawnah a thianpa hnênah chuan,"Khawvel leh van boruak zau tak thlîrna, a lêt sangkhat ngawta ka tihpun avângin ka mit a del ta hmaka, siamthat rual a ni ta lo. Mahse, heng hian Pathian a tilâwma kei pawh min tilâwm a ni," a ti a.
Heng aia entlangna lian zawk hi kum 1990 khan Europe leh U.S.A tang kawp chuan "Hubble Space" an siama van thengrengah an thawn chho hmiah maia, chumi hnuah NASA in kum 1999 khan a aia chak zawk "Chandra" chu a thawn chho ve leh a, leia tanga mit lawnga thlîra hmuh tham loh te pawh chu arsi hrawl em em mai a ni tih an hre ta zela, a ngaihnawmin a ropui ngawt a ni. A chipchiar tak erawh chuan a leng dawn si lo va, a tlangpui chauh a ni.
Thlasik kawng phe un mai (Milkiway) te khi Arsi chhiar sên loh hlâwm a ni a, heng ang chi a hlâwm hlâwma arsi awm (Galaxy) te hi tlûklehdingâwn 175 aia tam a nih an la ring, hlâwm khat zêlah Arsi tlûklehdingâwn 200 chuang awm angin an chhûta, a tamzia tur chu khawvel mithiamte pawn an la hrechhuak tak tak chuang lo va, a hmuchhuak zo tawh emaw an tih laiin a dang an hmu zel si a.
Mihring finna erawh chuan a siamtu Pathian finzia a phâk thei lo, Sam ziaktu chuan, "Vânte khi puan in chung angin i kai pharha" (Sam. 104:2) a ti a, "I ropuina chu vân chungahte khian i daha" (Sam. 8:1) a tita deuh deuha hei ngei hi a ni kan khel lai chu, Isaia chuan, "LALPA chuan heti hian a ti; "Vân ka thutphah a ni a, lei ka ke nghahchhan a ni," a ti a. chutiangin Science chuan arsi te chu a la hmuchhuak zel chu a ni a. Mahse, Sam ziaktu vêkin kum BC hunah daih tawh khan, "Arsi tam chin a chhiar a; An hming a vuah theuh hlawm thina" (Sam. 147:4) a lo ti daih tawh a ni. Suangtuahnain a hriatthiam phak loh khawpin van thengreng (Universe) hi a zauvin a ropui si a. A siamtu phei chu eng ang tak ni ang maw.
Han zep tel ta hlek ila hmasang hunah pawh khan Arsi vêlah a siamtu theihngilh thak khawpa inkah kâi an tum a ni âwm a, B.C 613-587 chhoah Jeremia chuan Amon ho sualna a puanga "mu angin sang takah bu chhep mahla ka la thla ang che,"(Jer. 49:16) a ti a, chutiang chiah chuan kum BC zabi 6-na chhoah khan zawlnei Obadia chuan Edom ho chungchangah he thu vêk hi a sawia (Obad. 1:2-4). Hrilhlawkna (prophesy) ah ram leh khawpui chhiattur thu an sawia Edom phei chu zawlnei paruk (6) in a chhiattur thu an sawia tunah chuan a ram hneh hle.
Mihring finna hian Pathian finna lehpelha, mahni ngeia intihropui a tum laiin Babel in sang an sak lai chuan an tawng a tidang hmiah mai a ni. Chutiangin science thiamna ropui tak hian Bible dikna a nemnghehtur a nih laia, a theory dang lo rin tak daih chu bona a ni. Rom 1:1-32- thu-ah chiang takin a siamtu theihnghilha a thilsiam biakna a rawn sawi bawk. Chûngte phei chu chhuanlam atân a nêp lua a ni.
Kan han tikual ta duaha a tawp lam hnaih dawn ila, ni leh thla leh arsi zawng zawng te khi an mawia, thla hian amahin ênna a nei lo a, ni êng kha a ring ve mai kan ti a, a aia thûk zawkin hla phuah thiam L. Kâmlova chuan,
"Tui leh leilung rêng a dinchhuah hmain,
Hriat phâk loh Pathian i lo ni;
Nî leh thla leh arsite zawng zawng khian,
I ZÂRAH ÊNNA ROPUI AN NEI VE" a la ti chauh a ni.
Tuesday, 14 April 2015
TUIPUI CHHÛNG LAMAH
"Tuipui hnârahte i lût tawh ngai em? A thûkzia i fang chhuak tawh em ni?" he zawhna hi chu khirh tak a ni ringawt mai, Philosopher Joba meuh pawh khan a ngaihna a hre bîk hauh lo, "ka kâ ka hup mai a ni" a tihlawl mai a ni.
Hun rei tawh tak B.C 600-400 inkar vêla mi a nih rin a ni helai inbiakna vêl hi, a hun lâi phei chuan Joba hnêna zawhna thleng te hi a van khirh dawn tak em aw! Tunlai khawvelah chuan khang zawh tuipui thûkzia leh a zau lam te chu an hre thei tawha, a zawhna zing a mi a hun laia chhan theih si loh, leilung zau zâwng te pawh sq km 510,100,500 vel a nih thu hmuhchhuah a ni tawha, Joba hun lai kha chuan a ngaihna a awm lo rêng a ni. Eng ang pawhin thiamna te pawh hi sâng mahse finfiah sên pawh a la ni chuang lo finna hmanga Pathian thiltih hi a thûk em a ni.
philosophy lama tui tan phei chuan kan Bible "Poetic/Wisdom books ( Job-hla thlan) hi hriat mâkmawh a ni. Hemi thu atangin engkim mai hi a infun ti ta ila, kan sawi sual tamin ka ring lo, Khawvel Scientist-te hriat phâk loh tam tak leh an la hmuhchhuah loh zing a mi "vân tuipui" te pawh awma Genesis ah te, Joba buah te, Sam buah te kan hmu vau vau mai, Behemoth te leh Leviathan ramsa mak Tuifinriat chhunga awm Bible sawi te ngei pawh chu, a siamtu finzia leh ropuizia entirnan khawvel Scientist te hian an la hmuchhuak hauh lo. A phal chin chiah hi kan hriat theih chu a ni mai. Helai vêl hi ka ziak ve tawh nghe nghe.
Heng thukhirh zînga pakhat hi han sawi kual leh ta zawk ila, " Lui zawng zawngte chu tuipuiah an luang lût a; Mahse, tuipui chu a khat chuang lo; Luite chu an luanna thin lamah an luang renga," a ti a, he philophy te hi a sâng a ni. Hmun ruam thûk taka tuifinriat insiam dan a tichiang hle a, a khah dan a ngai pût mai si a, han ngaihtuah mai chuan khawvel tlângsâng tak tak te hi chîm pil mai awm tak a nia, mahse, a ngai reng mai a ni. A planning felfaizia chu hriat phak a va ni si lo em!
Sam ziaktu chuan Siamtu thilsiam a'n chham diat diata, "Sawta saw tuifinriat a awm, nasa tak, zau tak mai chu, sawmiah sawn thil bawkvâka kal chhiar sên loh a awm a, sa tê leh lian te chu," tiin a sawi. Scientist ropui ber (ka koh dan bîk a ni) Lal Davida hian a rawn sawi dik nghal thlap maia a hmu thûk em em ringawt mai a ni. Vân chung tuipui te pawh han hmu vuai vuaitu ngei kha a ni tlat alawm.
Lal Davida'n "bawkvâka kal chhiar sen loh" a tihna hmun Tuifinriat mawng zâwl makzia te chu a hunlai khan chiang taka zuk hmuhchhuah a ni lo nain hun lo kal zelah Bible hian a nemnghet zel thung.
Khawvel a changkâng zela tuipui chhûnga thil ropui tak tak inphûm te lungpal(reef) inphah chhawng duah mai te pawh chu hmuchhuak zelin bawkvâka kal chi tam tak chu hmuhchhuah a ni ta zel a, a hma lam kum chu chu chhui thui lo mai ila, kum 1912-a pil ta British lawng lian TITANC ruang zawn nan pawh tui hnuai lawng tha leh khâwl tha tak hman a lo ni ta zela, khawl tha leh Satellite hmangin a thlalak tam tak pawh chu lain, tuipui mawng inphan kual vêl makzia te pawh chu T.v channel lamah Discovery ah te Animal planet lamah te kan hmu thei a, kei phei chuan ka thlir ning thei ngai lo. Creation ngaisâng ta na-fam chuan ka'n kûrpui ve ta thin a.
Han luhchilh ta zel ila, a mawng zâwlah chuan mitthi ruang chhiar sên loh te an awma, a then chu shark te pawhin an eizo ta ve ang, he thlanmual thûk tak atang hian thawhlehna ni ropui takah chuan an la tho leh ngei ang, a rawn la ûm chhuak dawn a ni. Kan lût thûk ta bawk a, Ka'n zep tel hram a nih chu.
Tlâng pâwng ang tak tak mai leh ruam deuhah te chuan tuipui hnim a zâm lêk lûka, rawng chih ranga cheimawi, chhimbâl rawng ang tak tak a ni a, Pacific Ocean chhungah te chuan hnim chhah pui pui kârah chuan Palolo changpât mak tak mai te leh sangha mawi tak chhiar sên loh tam tak an awm nauh nauha, a va han mawi chungchuang em!
Chu tuipui hnim te ngei pawh chu kan bihchian chuan nunna nei chi an lo ni leh daiha, eitur an lo châng ve rân zel bawk a, chu thil chu Coral an ti a, heng coral mawi tak mai, rawng mawi tak tak te hian tuipui mel tam takah pât êk chi khat symbodinium an tih te ho nen an inphan chhuak vek mai a. Sawi tur atama sawi sên pawh a ni lo, siamtu ropuizia hi sawia fiah phâk pawh a ni lo va, hmuhchhuah sên pawh a ni lo. Lei mihring thiamna leh finna a sân zual poh leh an chungah lêt sâng tamin nang i lo awm si.
A chung lampang pawhin mi a hîp thin a ni. Tuifinriat tih tawngkam hi Bible lamah a lan tam vang nge ka lunglên a chawk tho fo thin. Tuipui chu an invawrh hlup hlupa a fawn ri hum huma kan thu leh hla thiam ho rêng mai hian an lo chham nasa mai.
Tuipui fawn hlup hlup mai chu Hringnun nen tehkhin a ni fo a, lawng ang maia duh lohna hmun thlenga len kâwi kan nihzia te pawh an sawi thin.
Ka chuanna tui hnuai lawng a chhe ta tlat mai, duh tâwk tawh mai ang.
(I lo en duh tâkin ka Bible rifer:- Thu.1 :7; Sam. 104:3, 24-26; Job. 38:16; 40:15; 41:1; Gen.1:7)
Thursday, 26 February 2015
ZÂWLNEI THATTU
Aw Jerusalem, Jerusalem Zâwlneiho thattu! I hnena an rawn tirhte lunga lo dêng hlumtu (Mt 23:37)
Kan hriat tawh hnu vek mah ni se, helai chhoa Isua tawngkam hi angaihnawm ka ti a, thu awmze nei tak mai a ni lehzual vek mai. Zâwlnei thattu nih hi thil har a ni ang em? A thattu chu Pathianin a hrem dawn em? Pathian hian a phal rêng em? Pathian mi (thlarau mi kan han tih te) tiduhdaha sawisel tlattu chu Pathianin an chungah action ala thin em? heng zawhna hrûlah hian sawi dawn ta ila.
Isuan heti hian a sawia, "Tichuan, Abela, mifel tak thisen atangin, Pathian biak in leh maicham inkara, Bekeria fapa Zekaria in thaha thisen thleng khân, Lei chunga mi fel thisen an chhuah zawng zawng chu ngangmahni chungah alo la thleng thei ang." (Mt. 23:35). Heta tang hian mifel, pawisawi lo thahna leh Lalpa chhiahhlawh thahna thu kan hmua, Lalte chanchin kan en chuan, Juda lal Joasa lal lai khan thil sual nasa takin an tia, ram dang milem pathian biak kha phal loh a nih mai bakah an fanu te pâwl loh tur tiha thupêk a ni a, Mosia hun chho atangin Israelte khân an khawingam ta a, Lalte hun a rawn hera, solomona atangin milem pathian biak te kha a zualkai ta hlea, Joasa lal lai pawh hian Aseri-leh pathian dang rawng an bawl leh taa, Lalpa a thinura, mahse engahmah an ngai lo, Puithiam Jehoaida fapa Zekaria chu Lapan a hmang taa, a va haua, awih a hnêkin an that zuia.
Heng thil te avang hian Pathian a thinur em ema, Thuthlung tharah Isuan Juda ho hauh nan a rawn hmang leh ta a, "lei chunga mifel thisen an chhuah zawng zawng chu nangmahni chungah alo la thleng thei ang, " tih a sawi lâi tak khi ngaihtuah tham tak atling. Hêngte avang hian a ni ang juda te tawrhna hi khawvel tawp hma chu ala zual zel lo vang tih sawi ngam a harsa. A chhan chu zawinei tiduhdahtu leh Messia hnawltu an ni tlat a tinni, i lo luhchilh zel ang.
Zawlnei Elija hun kha Israel lal Ahaba lal lai a nia, A nupui Jezebeli khân Pathian zawlnei ho kha a that teuha, a râwt chiam maia, He nu hi Bible ah chuan hmeichhe tawrawt ber a ni hial ang. Tichuan Zâwlnei za(100) kha sawmnga(50) têlin pûkah an thukru ngawt mai kha a nia, Pathian a thinur tawh dâwn vei nei, mifel pawi sawi lo Nabotha chu an thata a grape huan an han chhuksak zui leha, Pathian thinurna chu a thuahhnih viau tawh a ni.
Lalpa thinurna thu chu Elija chuan apuang ta a, "Uiin Natbotha thisen a liahna hmunah i thisen a liak ve ang... Jezebeli pawh Jereel khaw bulah uiin a la ei ang, Ahaba chhungkaw zinga khawpuia thi chu uiin an ei anga, rama thite chu chungleng savaten an ei ang," a tia. Heng zawng zawng hi a thleng dik veka, Jezebeli phei chu uiin an ei veka a luruh leh kut bawr chiah an zuah a nih kha, (1 Lal 20-22; 2Lal 9-18). A rapthlak khawp mai. Pathian hian a remti lo hle mai. Helai thu vel hi PATHIAN MITE TINAWMNAH SUH tiin ka ziak nual tawha, mahse, a inang dawn chuang lo a nia.
Lal Davida ngei pawh khan Pathian hriakthih Lal Saula kha that duh nise a duh hun hunah athat theia, Lal Saula zawk khan Davida kha thah a tum tlat zâwk kha a ni a, Saula mutthilh laiin a puan fêm hmâwr te a va hlep thei kha a nia, vawihnih ngawt a that duhlo a nih kha, a chhan chu Pathian hriakthih a nia, ramhuai zâwl hial khawpin Saula kha a awm mahse zuk that duh miah lo va! Helaia Davida tawngkam hi a mawi ka ti tawp thei lo, Abisaia hnênah, "Tiboral suh; LALPA hriakthih chunga kutthlâka thiamchang tu nge awm thei ngai?" a ti a, Pathian kutthlâkah a dah tawp mai a ni (1Samu 26).
Lal Saula thattu pawh chu Davida sipaiten an that ve nghal a,"I thisen chu nangma lu chung ngeiah awm rawh se, nangmah ngeiin, 'LALPA hriakthih chu ka that a ni' tiin i puang si," a ti a(2Samu. 1:16). Nova ngei pawh Pathian thupêk a zawma, lawng a tuk khan misual ho khan an la nuihsawh zui kha a nia, hremna kha a thuahhnih ngawt ka ring thin.
A tir lamah khian kir leh ta ila, "Ngai teh u, chumi avang chuan in hnênah zawlneite, mi fingte, lehkha ziaktute ka rawn tîr dâwn, thenkhat in tihlum anga, krawsah in kheng bet ang," an tihduhdah tur kha a hmu lâwk veka, Mipui te'n Pilata hmaah,"A thisen chu keimahni chungah leh kan fate chungah awm rawh se,"(Mt 27:25) an han ti kher kher te hi an intawng pachhiat niberin ka hria, Hitlera'n Juda ho nuai têl teh meuh a'n that chiam maite kha a mak viau mai. Messia an hnawlna rah, an tih duhdahna rah chu nakinah tribulation hunah chhianchhiahna berhbu (seal judgements) leih hunah an la tuar dawna, Sakawlh thuhnuaiah an la awm dawna, keini Jentail kohhran vanneihzia hi a chhût peih tan.
A page-in min daih leh ta pek lo va, ka khaikhawm mumal thei dawn lo a ni. Khîng atang khian Pathian mite hnâwltu leh hmusittu tawrh tur rapthlâkzia kan hmua, Zâwlnei thattu tih nimahse "thah" hi kan hmuhsitnate a ni thei. Judaten Isua an hnawl ti mai lo vin, keini tan pawh a tak mai piahah, a tawngkam pawh hian a hnawl(THAH) theih viau a ni, a har lo. Kan lo THAT ve reng em? A rawngbawltute hmusita deuhsawh vak vak te pawh, he leiah ngei pawh hian an chan a râpthlâk thei viau a ni.
Tuesday, 24 February 2015
MI NU NEN KAN CHESUAL HLAUH A NI (Inpuanna)
khami nî kha theihnghilh ka tuma ka thei si lo, nun hrehawmin min tuam vela. Vawikhat chu sawmtu ka tawng tlat mai, nu pakhat pasal kawplai nei a nih mai bâkah fa pahnih nei a ni a, a hmel pawh nu hmeltha tak sâr veng vawng tak mai hi a nia, nikhat chu a Bazarnaa kal ve turin min sawm ta a, khatiang ang kha a thleng dawn tih hria ni ila ka zui lo tawp tur hi a nia.
Tichuan, kan inzuichhuak ta kha a nia, a pasal ngei pawh khan khatiang kha kan tawng dawn tih a rin phak loh mai bakah angaihtuah pha teuh lo. Mahse, a kal ve miau si lo. Tichuan taxi chu amah vêk chuan alaa, kan kal ta a. Veng a hla viau nain a kual lamah chuan kan kal ta zel maia, min be tha ta phian mai lehnghala, Bazar kal hmasak phawta chumi hnua hmun danga kal kha a rawta, ka hrethiam ta ruâka.
A bazarnaa a lo kal fo thinna building chhung lam storeroom-ah chuan min luhpui ta zela, mahse nîdang anglo takin police huaisen hmel deuh deuh kha an lo awm tlat mai. Kan phu zuk maia, dawr rawk an lo awm avangin police an lo ruai kha a lo nia, tichuan arang arangin min man thuta kutkawl (hand cup) hrawl zet chuan min phuar dun ta hmiah maia, rinhlelh thila man chu kan ni ta maia, a hma zawnga kan suangtuah phâk bâk thil a thleng ta, a zahthlâk si a, kan va han CHESUAL chiang tak em! Chesual ve tak chu kan ni. Hahaa. Diabola iangin bum che ka duha, idea thar a nih hi.haha, eng inpuanna mah a ni lo.
Chhiartu duhtak, nangmah hîp thei ang ber turin dâwt chiang tak ka'n phuah chawp vêl a nih khi, i lo hre lâwk maithei bawk. Ka hrâwk lêt lehnghal a che, I hâwkdâk lutuk hi a finfiahna ka duh avang mai a nia, a tir atang phat khian Pathian thu hlang chu nise, heti lai thleng thleng pawh hian a nâwlpui chuan inchhiar pawh ka ring lem lo. ka famkim e ka ti hauh lo ka faith lai tak te pawh a ni, kan mit te hian hmuh tur zawngin a hmanhlel em ema, thu maksak tak tak kan hmuh hian, chhiâr châkin kan meng phâwk hrû maia, kan mit leh beng te hi a zat hian a za ema, a tur hian min tur et et mai a nih hi tiraw? Lo chhiar zel tho la.
Social Media a chak si a, a bîkin Facebook- Gospel group- tam takah te hian ka tâl na hle thin, tun hnua group tharahte hi chuan ka tâl na tawh lo viaua, chutah chuan Pathian thu tha tak tak chhiar tur a awma, chumi karah chuan 1rst& 2nd para ang deuh khian thu danglam maksak tak mai leh thu bengverh tak mai an post chuan, a hmaa group thu post pawh a melha melh ngai chuanglo kha comment-na lamah kan vir hut hut maia, thu tha pangngai kha chu engahmah kan ngai leh lem hlei lo va. Pathian thu group ni lo chu sawi ri lo law law ang. A ziak chhiar chauh pawh a ni chuang lo Pathian thusawi ngaihthlak pawh hian thu mak danglam tak chu kan ngaithla tui hlea, thu tha pangngai chu kan ngaithla tha peih hlawm miah tawh lo mai. A mak leh hmuhnawm thlir hian kan thlir ta nge ni ang aw? Sawi kual hram teh ang. Biak Inah pawh mi uar tawk takin an lâma taksa chetna danglam tak an neia, uar taka mahni phâk tawka lo zai ve chu sawi loh hmuhnawm thlirin kan thlira kan uipui tuilian thlir veuh veuh maia. Ngaihtuah tham tak chu a tling.
T.v, computer, Kan khawiha phone te pawh a nih hi! Film hmuhnawm tak kan ena, a lehpek a hring chhuak nghala, a zat hian kan za et eta, a tûkah kan en leha a ngaitê bawkin nin chin a awm lo rêng rêng, hetah tak mai te hian kan Bible Pathian thawkkhum ngei mai chuan a va sawi dik em! "Mit chu a thil hmuhah a tlai lo va, beng pawhin a thil hriat a kham hek lo,"(Thuh 1:8) a ti a, han judge ngaihna avâng khawp mai. A dik hian a dik vel thlap maia, hla siamtu chuan, "Ka mit hmuh leh benga ka hriatte hian, Sualah min hruai lût," a tia, a va nemnghet leh zel em!
Heti zawng hian ngaihtuah leh teh ang, Setana hnathawh ang deuh a nia, min hrechiangtu phei chuan a tir lam khi awih lo ru taka inchhiar ka ring. Engmah benga khawn tur tur awm miah lo vin a zuihral ta daiha, a ho i ti ngawt ang, chutiang bawkin sual hnathawh chu nulat tlangval nawmna leh sum leh pai leh ruihhlo te chu; a tir lam para- chhiar chakawm tak anga alang ang khian a rawn intawktarh vû maia, kan thalaipui chuan a nuam viau dawn emaw an tia an zuanglut suava atawpah chuang engmah a nih lohzia leh hlawkna a lo awm lohzia testimony chu an rawn aupui leh thin a nih hi tiraw?
A entirna kan sawi tâk ang khian thil tha a awm chuan aphênah a chhia a awm thin, kan thlarau nun tana pawi thei hi kan thliar hran deuh chu a ngai a ni. Thusawm pêkah,"milem be suh," a ti a, "duhamna chu milem biakna," a ti leh a, he kan mit leh beng duhamna avang hian Pathian thu aia dah pawimawh tam tak kan neih phaha kan tawng miau si a ni. Pathian aia dah pawimawh (amah hnawlna) kan neih thin avangin milem bia kan ni ta a, thupuanah chuan milem bia chuan meidil an la chang dawn zui a.
Engpawhnise, Ka point-ah khian min luhpui ngei ka beisei. A thupui(heading) pawh khi atawp ber atan ka'n thlâk nghe nghe ang e.
LANGSAR LO TAKA SUAL HNATHAWH INZEP THEI LAKAH I FIMKHUR ZEL ANG U.
PATHIAN KHAWPUI
LALPAN, mi tin hming a ziak hunah chuan "He mi hi chuta piang chu a ni" tiin a chhiar ang (Sam 87:6)
Request a awm tâkah chuan han ti ve naw naw ila, heng thu hi ka Sermon ngaihthlak duh tak a ni a, ka hmu fuh hlei thei lo zuia, he hla hi Sam 87-na Jerusalem chawimawina tih a nia, "Zion hla" an ti bawka, Jerusalem fakna chu a tama an fak dan erawh a inchen vek lo, Sam 46,48, 84, 122-ah khan a awm hlawma, Jerusalem chu "Zion Pathian khawpui" tih a ni a, commentary siamtu lam chuan chu chu Kohhran sawina niin an hmehbel tlangpui a ni. Han ngaituah chuan Kohhran nen chuan a inrem viaua, Mahse, kohhran hrang dêl dûl tak nena han hmeh rem vek chu pawm harsa ka ti ang reng, amaherawhchu krista taksa nena inzawm kohhran pangngai tak nen chuan a inhmeh viaua, chu lo chu hmehbel tur a awm lo ve bawk a tinni. Sawi tur atam dawn lutuka a duhang chuan ka sawi theih ka ring loa, kan Pastor Senior hovin an han hnehsawh dawn vei nen.
Jerusalem hlutzia hi sawi fiah phak rual a ni lo ti ta ila, kan uar lutuk lovang chu maw. "muanna khawpui" tih a nia, An hmelma te leh thian tha Rahab, Bubulon, Philistia, Tura leh Ethiopia te ngei pawh Jerusalem pawmtu zingah a chhiar tela "he mi hi chuta piang chu a ni" han tih pawh an hmelma ni thin leh a thian tha te pawh kha Jerusalem leh Temple hi Pathianin din a nih tlat avang khan a pawmtu mai ni lo vin, Jerusalem khua leh tuiah an la awm dawn a ni. Pathian ngei pawhin a phala a ti nghet a ni(87:5) .
Jerusalem pawimawhzia chu Israelte chanchinah duh tawka ziah tur a awma, mahse, kan ziak vek thei dawn lo a ni. Kristian te tan pawha hmun pawimawh ber lai a nih avangin Isua ngei pawhin a rawn kal leh hunah a ke a rawn la nghat leh dawn a, Tunah chuan Solomona Temple awmna hmun ngeiah khuan Judaism Temple lian zet a awm, an tan pawha hmun pawimawh ber nakina an la harchhuahna hmun tur a ni. Mosolman ho pawh hian a hlut hle Mecca leh Medina dawta an khaw pawimawh ber a ni a, Juda-ho nen khuan Khu Jerusalem khu an inchuh renga remna a la awm thei lo a nih khu!
Jerusalem chu kût chi hrang hrang an hmanna a nia, Israel tan chuan atluka nuam a awm lo va, chu Temple chu Lalpa din "A lungphum chu tlang Thianghlim" a nih miau avangin. Vanram tlafual a ni ringawt ang chu. Babulon chu Assuria sawrkar hnuaiah a tluchhe ta a, a hnuah a rawn inla lian tak taka, Lal Nebukadnezzara chuan Jerusalem chu a rawn rûn ta a, Solomona temple zawng zawng a tichhe veka, salah tam tak a hruaia, "Babulon saltân" tiin an sawi a nih kha, chu an saltanna hmunah chu Jerusalem chu an han ngai em em khawpa Sam 137-ah khan a sawia, 'Babulon luikamte chutah kan thua, kan tap thin, zion(jerusalem) kan ngaihtuahin.... ka hriat reng loh che chuan ka lei hi ka dangah bet tlat rawh se; ka hlimna aia Jerusalem ka duh zawk loh chuan' tiin an lunglenga an ngai em ema, mi ramah an awm si a.
Sam 84- (a thu ziak lo mai ang) I ina awmte chu an eng athawl e... Tahna ruam te chu an zawhin, tuihna awmnate chu an siam thina. Jerusalem Temple an ngainat avangin thlaler hmun kal tlangin an pan hram hrama, Tui hal dang charin an tlua, Chakna atangin chak lehzualna nen atawpah Zion an Pathian hmaah an inlan thin. He Jerusalem fakna hi Vanram (Jerusalem thar) sawi nen a inmil hle bawk, kohhran nen a inzawm tlat tho. Vanram kan panna kawngah pawh Temple-ah kan hima, harsatna ruamah hlimna a awm ang hian a tawpah kan la thleng ang.
Jerusalem chu Pathian din a nih tlat avangin hmelma lakah pawh a him zela, Chu Temple chu Lalpa ta a ni a, a thianghlim hle a ni. Helam chu luhchilh tawh lo mai ang. Sam 48 en ni se.
Lalpan mi tin hming a ziak hunah chuan "Hemi hi chuta piang chu a ni." tiin a chhiar ang, tih awmzia nia lang ta chu, kha Jerusalem a din avang khan, Jerusalem hretu a thurualpui thin leh a hmelmate pawh Lalpa lamah chuan an leng veka, a hmaa kan sawi tawh ang khian an hming alam hunah pawh a hre ve dawna a hnâwl dawn bik lo a ni.
Chutiang chiah chuan he kohhran thisena a din pawh hi tihchhiat tumin bei mahse a chhe thei lo a, Krista din a nih avangin. Tichuan, "he mi hi chuta piang chu a ni" tih chu, he lei kohhranah famkim an awm thei lo va, tunah pawh sualna khurah sex, zu etc. Hlimhlawpah tam tak kan tlua, a then chu Babulon, Aigupta, Philistia te anga Hmelma tam tak, Kohhran sawi chhe bawng bawngtu kan nei teuha. He kohhran tisa ni lo va, thisena a din avang tak hian an ni pawh an inlamlêta chu Kohhrana an tel chuan (Piangthar tihna) "He mi hi chuta mi chu a ni" tiin lawm takin a kuangkuah dawna an hming a ziak dawn a ni. A va ropui em! A duhlo tu chu an tel dawn chuang lo.
Hla siamtu chuan "Famkim kan awm lo he lei kohhran te,
Mahse, van kohhran ho nen khian,
Tunah pawh kan inzawm chatuan ram thlengin,
Lalpa kohhran ho i kal zel ang aw.
Zion Pathian khawpui chu i mite himna kulhpui nghet chu,
An puar an tlai thin riltam tuihal te,
I chhungah Lalpa a chen avangin." a ti a.
Saturday, 14 February 2015
PATHIAN KHAWKKHUM CHU
A hmasain ka'n râk kual nghek teh ang. A live hi chuan tawng tuitam tak ka ni hran loa, tlâng hnênah "min delh rawh" tih ngai ang deuh, chut ve tak kha ka nia, kan nau pakhatin, "nangni history subject tuichilh ho hi chu tlêma chut deuh hlek in ni," min ti a. Mahse, thu ziak hmang erawh chuan ka lo tawng thei ve khawp mai.
Thâwkkhat lai khan CIPC-Mizo Israel nen kan inhnial chiam pek alawm maw le, ka tang kawh ve lak lawh sia, ka hnialpui pa kha a ril khawp maia Hebrew language te kha a hre nuala, ni hnih leh zan hnih chhung kha kan beia, ka luhchilh lai kha alo ni bawk nen, thu dang hrang hrangah ka tluk miah lo nain history kum leh hunah kha chuan ka tuina lam a nih avangin ka tluk ve deuha, Juda/Israel hnam pêng chho BC kum bithliah hun envidence nen kan bei chho ta a, Ephraim tlângram leh Palestina ram dung leh vâng kan han suar tluan chhuak papa AD hun chho dead sea scroll chho leh a kar laklawh BCE hun nen Zawlnei Hosea bu a mi 'Ephraim chuan thli rinrâwlah a hmanga, khawchhak lam thli chu a zui thin' tih chhohah khan a kum bî nen China lamah a tlan chho ta luah luah mai si, keiin a sulhnu pawr ka chhui chho zela, China bangpui 'the great wall of China' bul vela, 'chhinlung pûk' ah ngei mai khan Juda hnam angin min chhuahpui a tum ta hlawl mai. A manganthlâk ngang mai, a kum lah chu a ziak vei thlap lawi sia, ka nuih a za tawh khawp mai. Chutah tisa serhtan thuhlung kan khel leha, helai hi chu ka dawn thui ngam lo, a nat dawn tehlul nen aw le. Kei lahin Jentail chhandamna lam "Paula chuan" ka ti kûr dup mai bawka. Thlarau lam serhtan lam kha an hrethiamin an Messia an awih si lo. Khua a vâr lo lutuka savawm hliam leh Sakei hliam insual peih tawh lo ang mai hian; inngur chhar chhar chungin kan kal kiang dun ta a. Ka tui mah mah dawn helam chu duh tawk ang. Ka beih nasat thin avang leh Bible pawm bur lam kha ka lâk vâwng thin avang hian ka kual leh duah thin.
Hun leh kum te pawh hei hi 'a ni chiah e' a tih tak tak theih loha, a then hi chu Archeologist lam site atangin Bible history a nemnghet tha leh lawia, lung ker kuâka ziah cuneiform te, ziaka dah manuscripts an laichhuah atang te'n a a fiah thei thung a. Historian hrang hrang an awm a, Christian historian te chhuina leh midang chhuina a inang thei lo va, fimkhur pawh a tula, Tah chuan Bible hun awm vela kan ngaih chu pawm mai kha a him hle.
Abrahama kha Palestina rama aluh lai vel kha BC 2000 vel a nih rin a nia, a hmalam pawh a huam sek maithei e. History upa Etheopia ram te pawh thuhlung hlui lamah alang a, India ram pawh Estheri bu lamah alang zak zaka, Aigupta ram chu Nile lui chawm a nia, Helai bial hrim hrim mai Mesopotamia thlengin finna intanna bul a ni a, 'Aigupta is the gift of nile' han tih ruih maite pawh hian ka lung zuk tilêng tlat a! India ram pawh hun muanawm lai leh an themthiam lai tak chu BC 3000-2500 a nih rin a ni a, Harappan culture emaw Indus valley civilisation tih a ni ta a, Lui tangkai ber mai Indus luiin finna hrang a rawn thlena, han ngaihtuah mai chuan buai theih a ni a, kei pawh ka buaina a rei tawha mahse Bible atangin a fiah thei mai. Khimi India hun khi Abrahama aiin a hmasa dawn emni? a tih theih mai awm e. Mahse, Abrahama hun hma zawng khan tuchhan tam tak Evi leh Adama atangin an rawn chhuaka, Mosolman ho Irag te leh India mite pawh Ismaela thlah an nih hi a rinawm em em mai. Bible han chhiar chuan Israfate arawn thlurbing chho va, an ramtiam panna kawngah hit mite, Amor te a rawn langa Jakoba pian hma daiha thlahtu kal tate kha an lo inzar pharh kha a lo ni daiha, chutiangin kan chhiar chhoh zel chuan tuipuisen an kân hnuah khan an kir leh kan hre si lo va, Hetah Lalte hunah chuan khang ramah khan an lo inzarharh leh vek si. An kual an kual mai te pawh a ang lek lek mai.
A thawnthu lam ka luhchilh ta deuha a thupui ber Bible Pathian thawkkhum a nihna lai pawh ka ziak leng tawh dawn hleinem mawle, mite paw'n lehkhabu chhah tak maiah an ziak leng hrama, keiina Article page leng tlem deuha ka ziak zo hman lo hi min dem bîkin ka hring hran lo.
A tawp khar nan:- Rabbi, pharaisai lehkhaziaktu (Scribe) hote khan Bible hi an han remkhawma, an fimkhur hle mai, dân bu Genesis- Deuteronomy (Torah) te phei chu an lehkhabu bîk hliah hliahte a lo ni a, R.V. Reynols-a'n a lehkhabu Bible Introduction a ziahah chuan,"An thil ziah tur chu an fimkhura adang awmsa an ziah pawhin amahni hriat tawhsa anga ziahloh tur a ni a, Jehova tih an ziah dawn phei chuan an inbul hmasa phawt thin," a ti a.
An thurochhiah a nih avangin hawrawp pakhat pawh hmaih palh chu a pawia, nawhreh hnu phal a ni lova athara copy tur a ni. Rabbi Yishmael-a chuan a fapa hnenah, "I lehkhaziah hnaah fimkhur ang che, Hna thianghlim a ni si a. Hawrawp pakhat pawh i hmaih palh emaw, i belh palh emaw chuan khawvel pumpui i tichhe vek a ni mai," a ti a. Copy suala tihdanglam a thiang lo a ni ber mai.
Friday, 13 February 2015
A SÂNG ÊMA KA PHÂK LO A NI (PART- II)
Pathian remruat tih lai atang hian bul han tan chho leh nghal mai teh ang, part-1 lamah khan khuarel thil te, Pathian hian (chhandamnaah ni lo vin) ruatbîk a nei tih lam kha kan ziak tawha, helai atanga hmu chauh te tan part-1 chhiar phawt chi a ni ang, achhan chu a bawklawk lai hi zawnchhuah tur a awm thin avangin. Khata mi nen khan ala in-chehpakai chho zel dawna, han kir leh zawk zawk pawh a awm ang.
Kan sawi tawh ang khan leilunga thil awm dan philosophy hi a thûk em ema, kei chauh ka buai emaw ka tia Hmâsang mi Joba te, Davida te, Solomona te mai piahah scientist te pawh an buai ve hlea, Davida te sawi bâk chu eng philosophy paw'n a daidar chuang lovang, "Lei leh vân a ral anga ka thu erawh chu a ral lovang" tih a ni tlat a ni. Ngaihtuahna hman vak athat loh rualin zûk chhût ve keuh keuh loh chuan tu thinlungah mah Pathian thenthiamzia leh arêmruat, awmlo ata awma chu a chian viau ka ring hran lo.
Mizo tawng thufing lamah chuan "kâwi pawh a kâwm a that chuan arah a tha," kan ti a, hemi tlukpui thuak hi Isua khan arawn hmang vea, "thing pawh a kung a that chuan a rah pawh a tha," a ti a, chutiang a nih chuan tlem han kir leh ta ila, Kristian nupa fel tak chuan rualban lo fa an hring nawlha, Sakhuana a kâwr pawha hmang pha lo mahni duh dan ang anga tei vel mai maite chuan fanau lamah pawh an tluanga, malsawmnain a vur ta emaw tih mai tur kha a ni ve tlat tho. A then mifel takte chuan fa an nei thei lo va, kaikunin an awma, lehlamah ve thung chuan mi lepchiah tak takte'n kawngkâwi fa an lo pai tûta mahni fa pawh an la hrai hluma, an la ti tla zuia, ngati nge pawm tha peihmiah lo kha an chhûl kawngkâ a hawn sak kher le? A remruat han tih laiah tak hian a va buai ta nuaih ve tiraw. Pathian rawngbawltu Bible lama mite chan pawh kha hremna em ni ang? Gen 20:17,18-ah khan nau pai thei lo tur khan Abimeleka chi leh kuangte chu a ti ching, a hrem lawi si, Lepchiah tak ten fa a pai thei tho sia, ngati bîk nge? Lehlamah Abrahama nupui Sari ngei pawh hmeichhe dâna thi nei tawh lo, ching a ni a, Rebeki pawh a ni tho, mahse, tar tawh hnuah Pathianin an chhûl kawng kâ a hawng leh lawi si. A va mak si em! Ka kal pêng ta mah mah Birth philosophy, Genetics lam hi ka tui riaua, ka kal thui dawn tlat duhtawk ang.
Piangsual ramtuileilote pawh a lo siam ngawta an thlahtute sual lam a ni chuang si lo. Vanah an rochan tur a awm tih chu hre tho mah ila ngati nge leiah hetianga mi hmuhsit leh endawng tura an lo pian le? A va fair lo ve tih theih a ni ve tho. A remruat chu a ni miau si. Chutah pawh chuan, 'mahse' a la tih theih fo. A sâng êm a ni. Mihring ngaihtuahna zawnah chuan inhnialna hian tawp-in-tai a nei lo vang. Mahse, mi piang vanduai tak takte hian 'Vohbîk' dinhmun an luah si. Leilung tihausatu chu an ni leh lawi si. Heti zawng hian ngaihtuah leh ta ila; hetiang 'Vohbîk' fa nei te reng reng hi, mi neinung leh hausa tak chhan tham nei te ngei pawh chu mi chapo tak an awm mang lo va, nunnêm leh zaidam tak an ni tlângpui, chapo theih miahlohna chuan a tuam tlat a tinni.
Heti zawng hian ngaihtuah leh teh ang, mihring lo piang tawh chuan harsatna kan tawng veka chutihrualin hmalam beiseina êng kan nei veka, Chutiang chuan planning fel fai kan duang chhuaka, kan tum ang ngei chuan kal kan tuma Mahse kan beisei loh thil a rawn thleng thuta, kan van thû lo em! Kan sual vanga kan tawng buak kher pawh ni lo chu kan chungah a rawn thleng thuta chu planning fel fai tak chu engmahlo mai a ni fo. Beih chiam pawhin awmzia a awm loh hun a thleng thin. Lehlamah pamham tak leh fair lo tih hriat reng lah chu an tluang viau hian a hriata, I thiamna zawng takah pawh khan i tluang kher lo maithei. Bible vêkin, "Indonaah mihuai an hlawhtling chuang lo a , mi remhria an hausa chuanglo," a tia. Han judge ngaihna avâng khawp mai. A makin a sâng lua a ni.
Thu zêp pakhat ka'n zep ve ang e. Psychiatry lam te hi Pathian siam han tihah hi ka buai fo mai. Pathian thutak hre turin an thluak a buai miau mai. Lehlamah sual leh ramhuaitên tawmbûkah an hmang lawi si, chuta tâl chhuak turin an buai miau si. An thlarau nun a ngaihtuahawm si a, an ni vek e ka ti lo. Tam tak ngaihdânah thih hnu piah ramah Pathian hi lo in hawngzau ta hret se ka ti fo a. Mahse, Bible nen a inmil si lo.
Page-in min daih leh ta lo, Part-1 leh part 2 tlip tawh mai ang. A khamawm palh ang e. Heng avang hian ka rinna a phet chuang lo va, Joba tawngkam takin, "Ka tlantu chu a nung tih ka hre si a, Nakinah chuan leiah hian a lo la ding ang," Lalpa hmêl êng hma ka din hunah chuan hêng zawhna mak tak hi ka la zawt ve ngei ang.
Chhân a har a ni ang. Leilunga piang tawha mifing ber Solomona chuan "khurel thuhmun" a ti tawl maia. Joba lahin a ngaihna a hriatloh a leiah, "Ka kâ ka hup mai a ni," a ti hlawl bawk a, Paula pawhin mak ti takin, "A rorelnate chu hriat theih rual leh, a kawngte chu chhui theih rual a va ni lo em!" a ti ve a. Lal Davida chuan mak ti takin, "A SÂNG ÊMA KA PHÂK LO A NI" a ti a. Kei paw'n chu chu ka thu tlûkna a ni.
Thursday, 12 February 2015
A SÂNG ÊMA KA PHÂK LO A NI (PART-I)
Pathian hian ruatbîk a nei tih hi chhungril lamah ka pawm nghet hle. I lo helh lutuk ang tih chu ka hlau viaua, amaherawhchu chhandamna lam; ruatlawk theology ka sawi dawn lo va, John Calvin-a pawm dan phei chu ka thlawp ve hauh lo. Chhandamna KRISTA THISEN ah chuan hnam tin kan lenga Juda-te chuan chhinchhiahna an phûta, khawvel philosophy ropui ber Greek mite chuan finnain an zawnga. Mahse, Pathian chuan khawvel thil â te chu a thlang veka chu thisenah chuan bawih a awm thei tawh lo a, mi zawng zawng tan chhandamna kawng hawng ta a ni. A va ropui em! A hnawltu tan erawh inchhirna vawr tâwp a la ni ang. Helam sawi ka tum loa, ka sawi tum point-ah i luh fuh loh ka hlauh avangin ka sawi kual hmasa a ni.
He ka thil sawi tum hi mahni inkhawngaihna ruam atang ziak ka ni dawn lo va, ka tawn pawh a ni chuang lo, ka rilrua thil ka ngaihtuah nasat mah mah vang a ni maithei, tawn chin te chu awm bawk mahse, Leilung pianken 'khuarel thuhmun' tia Solomona'n a sawi lam kha a kâwk mah mah dawna, negative site pawh a ni chuang lo, 'The earth is revolve around the sun(leiin nî a hêl kual) tih hi Universal truth-ah kan ngai a nih chuan, kei chuan Bible sawi negative site anga lang thuhriltu thu zawng zawng te leh adangte ka chhût zui hian hêng baka UNIVERSAL TRUTH ka hre lo(hnial duh tan). Possitive atang chuan pawnlâng tak nuih tiza tu lek fang a ni ang. Ngaihtuahna dik hmangtu tan thung si chuan Pa ropuina inphûm a hmuh thelh ka ring hlel lo.
Ka athen azar chu ka ziak ve nual tawha, a bîkin THLIRNA ÊNG, FAHRAH PUAL, DAMCHHUNG NÎ tih article-ah khan tlem ka dah tawha, a inang dawn chuang lo va, ka'n tarlan chhan chu hriat thuak tawh a lo awm tâkin a inang dawn lo tih ka sawi duhna mai a ni e.
He leilung chhunga thil awm mak sak tak tak thil hotê anga lang si hi ka ngaihtuah foa, he mi kawngah hian Lal Davida pawh a bâng bîk lo a nih kha maw, Famkim lohna khawvel han famkim sî-zia te hi a ngaihnawm tih loh rual a ni lo. A mimir kan han buai dan te em em lah hi mahni hma zawnah chuan kan kal vung vut maia zuhrei haw lam an sawi ang mai kan ni e., Joba hnialpuipa Elifaza chuan, "Buai turin mihring a lo piang a ni zawk," a tih ang mai hian kawng kama kutdawh fahrah lo ding pawh hnawk kan ti hlea kan han nêk phar a dâwrha.
Hringnun hi a va han hahthlak tak tih mai a awl thin. Zawhna ka ngah lutuk hi Lalpa chauh lo chuan min hrilhfiah thei an awm loh ka ring hial. Heti hian ka ngaihtuah zela, Pathianin mihring a hmangaih veka, ngatinge damchhung atana mi anglo leh natna khirh tuar rêng rênga damchhung hrehawm tuar tura an lo pian? Thlahtute han chhui ila, misual na nâ nâ chuan an sual man hmu se, inhmuhchhuah nan tal buaina thûk tak emaw tawng ta se a nih loh vêk leh fate pawh ramtuileilo te an hring zawk ta se; Mahse, hrin a hnêkin an tluang em em si Pathian hi a awm ta lo em ni?
Thlahtute atanga mifel em em, pawi sawi ngai miah lo nulât tlangvalna pawh thianghlim taka hmang kohhranah lah a kût a tâia tang thin te chu; Pathian hian malsawmnaa vûr âwm zawk tak a ni si; Mahse, an hmuingîl hauh lo beidawnna leh harsatna ruamah an lûta, a then chuan fa sual tawrawt pui pui an hring nawlha, an duh vang a ni hauh si lo, thente chuan rualbanlo damchhunga buaipui ngai an hring leh lawisi, ngati bîk nge ni ta ang? Pathian hian a chantawk khawrel atan ruat a ni mai lo'ng maw? Ruat lo ni se a thleng thei dawn em ni?
Heti zawng hian ngaituah leh ta ila, Harsatna chu tuchungah pawh a thlêng vek mai, Mahse, keini aia sual zawka kan ngaih te an hosa thûr thûra, eiru te lah an lian thû thûra an tluang em em bawksi i ti ve tawh thim em? kei chuan hêng zawhna khirh pui pui hi chhân dân ka thiam lo. An tu leh fa te thleng thlengin an kal pur pur theia fing vak lo mahse an thu chu fing bîk niâwm taka ngaihchan leh zah an kai em em a, Bible-ah pawh a rawn langa, mi rethei fing tak chuan khua a venga, Lalropui takin a rawn run thuta a finnain a chhanchhuak ta a, mahse, hriat a hlawh lo va ngaihsan chu khawi lam; mahse, Solomona chuan "Mi rethei finna chu hmuhsiata awmin a thu pawh ngaihthlâk ni lo mah sela, kei chuan, "chakna aiin finna a tha zawk," ka ti tho a ni' a ti a.
Sam ziaktu chuan helai hi bek sik meuhvin a ngaihtuah ka ring, heti hian a sawi a, "Mi suaksualte vanneihzia ka hmuh hian, Mi uangthuangte chu ka awt si a."ka ke pên hi a tleu lek lek a ni' a ti ve hlawl mai bawka.
Lehlamah pian tirh ata mitdelte, natna khirh tuar te, fuke kim lo te, Pathianin a hmang leh lawi si hla phuah thiam Roliana Ralte te, Pu Taivêla te, F.G Crosby te an tam lutuka sawi vek sen an ni lo Hellen Keller-i te pawh an ni ang chu.. An thlîrna tarmit atanga fiah taka an hmuh chu a mi pangngai anga lang te'n kan hmu fiah ve leh tlat lo.Pathian remruat kan tih hi Davida tawngkam takin A SÂNG EMA KA PHÂK LO A NI.
Thursday, 29 January 2015
THUP THEIH A NI LO
Mihring kan nih chhung hian tute emaw hriat miahloa zep rûk hi kan nei fo thina, mimal nun theuh pawh inen lêt ta ila, kan chhungte hriatpui miahloh, chanchin a chhia a tha kan hrilh thin kan thian tha ber berte hnenah pawh kan sawi duh miahloh, nupa te pawh inhmangaih viau mahse an inhrilh chuang loh thurûk hi mihringte chuan kan nei fo thina, chu thurûk chu sual thil lampang lo ni ta ang sela, mahni kan inhre kur thoa, hun a kal zela min rawn thing lêt leh fo thin a ni. Keini aimah chuan Pathian hian a hrechiang lehnghal si a.
Hetihian sawi ta ila a fiah deuhin ka ring, Facebook ah hian kan Account Info te hi mi'n an rawn check tih kan hre miahloa, kan friend list-a mi nimiahlo pawh eng ang hmelpu nge a nih leh a thlalak, a thu post thin engkim kan va hmu vek theia, kan va click kual zut zuta, a neitu chuan kan va en sak a ni tih a hre miahloa, a damchhûng pawn a hre kher lo vang, chûng thlalak post leh kan thu post zawng zawngte check tu chuan a rawn like thla ta zat zata, a rawn comment tel ta bawk a nih chuan, chutah zet chuan kan thlalak vêl chu a check a ni tih chiang takin kan hre thei ta a, a chhan chu kan Notification-ah a rawn lang tlat a ni, a rawn titu chuan, 'ka check lo' tiin pha mahse, a check -zia leh THUP THEIH a nih lohzia chu chiang takin kan hre thei a ni. Heta tanga lang chiang ta chu Isua ngeiin a sawia,"Lang lo tura thuhrûk eng mah a awm lo va, hriatloh tura zêp rûk eng mah a awm hek lo,"(Luka 12:2) tiin. He thu vêk hi tawngkam dang hretin,"Puan loh tura zêp eng mah a awm lo va, lang lo tura thuhrûk engmah a awm hek lo,"(Mathaia 4:22) tiin a rawn sawi a. Khawvelah ngau ngau hian chuan, dawt sawi thin pawhin a tawp a tawpah chuan inpuan hun a neia, chutihrual chuan a chunga tehkhin thua mi Info kan va checka an hre miahlo ang mai hian he khawvel kan awm chhunga thûk inthup hriatchhuah miahlo hi a awm ve thei hrim hrim a ni. Nikin nî-ah erawh puan a la tul ngei ang, khilai Bible châng tarlan khi a dikzia lang zel mahse, a la famkim lehzual ngei ang.
Hla phuahtu Pakhat chuan, "Nun chawllo ringtu i nih phawt chuanin, Thinlung thlerin amah pan la; Zep rûk leh sin rûk i neih zawngte, Lalpa hmaah puang chhuak thuai rawh," a lo ti a. SUAL INTHUP hi a awm thina, a huatthlallain mahniin kan tuar mai bakah midang daih kan rawngbawlpuite thlengin a nghawng thei tlat a ni. Jona nunah khan a chiang khawp mai Lalpa hmahah a sual thup a tuma Ninevi pan ta lo chuan Tarsis lam a pan daih maia, thlipui nasa takin a rawn nuaia amah maiin a tuar lo, lawnga chuang midang khan a tawrh ve phah ta kha a nia, tlanbo san tum mahse Pathian chu bum theih a nilo a, langlo tura thuhrûk engmah a awm lohzia a rawn lang ta a ni. A kohna hmuna a kal duh lo pawh chu a ti diklo tih a inhmuchhuak leh ta a ni. Lal Davida nun atangin a hmuh theih leh bawk Uria nupui a muttpui hnu khan thil a tisual tih a inhria a, lungchhe takin a ngaihdam a dila, Sam 51-na-ah kha a rawn chham ta a,"Aw Pathian, thinlung lunchhia leh inchhir ngawih ngawih hi i hmusit lo vang (Sam 51:17) a ti thlawt mai a ni.
Lal Davida hi a nun a beidawng tih a hriat a, a tawngtaina hla rêng rêngah hian Pathian a ngaihzia leh amamawh zia a chham nasa hlea, nun beidawn takin Pathian hlat thei ang berah awm a tuma a ni tih alang, mahse, Pathian hmaah zet zawng engmah a thup theih loh tih a hrechiang khawp mai,"Thimin min khuh bo tlat se, Ka vela êng hi zan thim ni se' timah ila, Thim pawhin i lakah chuan eng mah a hliah lo va, Zân hi chhun angin a êng zawk a ni," a tia, a va han hre chiang em! Chu mai a nilo, "Vanah han lawn ila, chutah chuan nang i awm si a, Seolah mutna siam ila, ngai teh chutah chuan i awm bawk si," hmun hla tak tuifinriat tawpah pawh Pathian hi bum theih a nihloh zia a rawn sawi a ni (Sam 139:7-12).
Pu R. Lalremruala chuan,"Kan sualnate thup bo tumin kan buai thin, Mahse kan chi theh ngeite chuan, Kan nihna alan chhuahpui leh si thin, Engmah rêng THUP HLEN THEIH A NI LO," tiin hla a phuah chhuaka. Lei leh van lal ber hmaah chuan engkim mai hi saruak leh inhawng sa ang mai a ni tlat si a.
Helei rorelna sangberah pawh thurûk inthup chu puanchhuah loh a ni foa, zêp theih a ni si, Mahse rorelna Leilam rorelna mai nilovin vanlam rorêlna kan hmachhawn dawna,"Pathian rorelna thutphah hmaah kan vaiin kan la ding dawn si a, "Lalpa chuan, mi tinrêng Ka hmaah an la kûn anga, Lei tinreng pawh Pathian hnenah aninpuang ang,, tiin chhian ka chham,"(Rom 14:11) a ti a. "Miten thu lawilo an sawi a piang chu thu vêk chu rorel niah sawifiah a la tul ang" (Mt 12:36) tiin a sawi leha, engmah THUP HLEN THEIH LOH a nih avangin mitthi pawh a lian a têin tuifinriat mawng a mi pawh an rawn inlan vek dawn si a mitin an thiltih ang zela rel tur a ni(Thup 20:12,13).
"He khawvelah hian kan thiltih sual thin te'n, Min uma kan buai leh fo thin; Kan nihna dik haihawn a nih hunah, Tunge ka nih kan la hre dawn si."
Engnge kan dinhmun le?
LALPA LO KAL LEHNA (second coming)
Kan Lal Isua hi a tlansa te lam tur hian a rawnla kal leh dawn a ni tih hian min tihlim thin. Ka nghakhlel bawka, a kianga awm chu ka chak veng veng thin. Engtikniah emaw chuan min rawn lam leh ngei ang tih ka beiseina chuan chakna min pe a, harsatna eng eng emaw ka tawh a, Mihring thilah nun beidawng taka ka awm lai pawhin, chu ka beiseina avang chauh chuan a rawng ka lo bawl ve a, nangni pawh in ni vek ang ka ring. A thlamuanthlak em em maia, harsatna ruamah pawh hlimna min pe thin a ni. Tuarna te pawh tawng thin mah ila,' Tunlaia tuarna te hi nakina kan chunga ropuina tihlan tur nen chuan tehkhin thamah ka ruat si lo (Rom 8:18) a tihte hlei hian chakna min pe thin.
He Lalpa lo kallehna thu te hi Pulpil Sermon, T.v etc. Ka ngaihthlak te hian ka hlim lutuk hi ka dam lai ngei leh ka mit hmuh ngeiah hian Lalpa rawn kal tur hi hmu ila ka van ti thin em! A nihna takah chuan ringtute innghahna laimu a ni a, Paula'n 'Keini zawng vân khua leh tui kan ni si a, Vãn atanga min chhandamtu Lal Isua Krista lo kal tur chu nghakhlel takin kan thlir a ni(Phil 3:20) a ti a. Paula ngei pawh kha Isua rawn kal leh tur (Second coming) chu a damlai ngeia hmuh a beisei a nih kha. Paula vêkin' Chuvangin, hêng thu hian inthlamuan tawn rawh u(1 Thes 4:18) a ti a.. A van thlamuan thlak em! Joba ngei pawh kha a bâng bik chuanglo' Ka Tlantu chu a nung tih ka hre si a, Nakinah chuan leiah hian a lo la ding ang( Joba 19:25). A sawi zawm zel a, Ka vun hi tihchhiata a awm hnu in, Ka tisain Pathian ka la hmu ang. Keima tan ngei ka la hmu ang a, ka mitin a la thlir ang, midang nilovin. Joba hi a mihring tak chuan a beidawng ve a ni. Sualna a nei si loin a tuar nasa si a. Mahse, Hlimna thurûk neitu a ni si a. A hlim a ni.. A tlantu chu a hmu ngei ta si a.
Hun hnuhnung (Eshatology) ah hian ngaihdan hrang atam avangin fimkur a tul a, theory chi hrang hrang RAPTURE- Partial rapture, Mid-Tribulation theory, Post-Tribulation theory, Pre-Tribulation. MILLENIAL KINGDOM- Premilenialst- Pre/Post Premilenism- Dispensationalism DANIELA HAPTA etc. (Mithianghlim lawr, kumsang Lal ram) tih vel kha sawi ka tum lo a, Heng theory- pawh hi Lalpa lo kal lehna vek a ni. Mahse, a kual kawi vel mai mai a. Ngaihdan a hrang nuai bawk nen. Kristian te thurin dan tlânglâwn angin ka rawn sawi direct ta tawp a ni. A pawimawh ber chu A LO KAL LEH DAWN tih leh PHUBA a la dawn tih hi pawm ila a him tawk hle.
Vana vantirhkoh zawng zawng nen a bo a bang awmlovin an rawn chhuk dawn a. 'Vântirhkoh chungnung ber aw nen' a tihte kha a ropui dawn mange MICHAELA a nih hmel lehnghala, a ring khawp ang, tuifinriat chuan a chhunga mitthi awmte chu an chhuah tir bawk a(Thup 20:13) a tih ang khan chu niropuiah chuan hmakhawsanga lo thi bo tawh tumah hmuh loh ruang hlawm pawh nilo te kha an rawn chhuak vek dawn a, nu pumchhunga awm thla chanve lek a upa an sawi dan phei chuan 'thi hlawm' an tih mai, an tihtlak ho te nen a lian ate in an rawn tho vek dawn a, haider theih a ni dawn lo a ni. ISUA ngei chu leia a awmlaia a chhoh lehna Olive tlângah ngei khan a ke a rawn nghat dawn a. He lai hmun hi an sawidan phei chuan a ke rawn nghah lehna tur a nih avangin indona a thi ruang zawng zawng kha he thlan laih har takah hian insi khupin an zalh a ni awm e, an zalh tak avanga thimchang tur nitak maw. A tlâng te chu a phel darh vek anga, a kar ruamahte chuan an tlanbo dawn a ni. A ni tur pawh, a êng lutuk lo vanga, a thim lutuk lo vang (Zakaria 14: 5,6). A rapthlak dawn Ni tihthimin a awm anga, Thla pawh a eng tawh dawn si lo a.
Chu mi hun rapthlak turzia chu tudang nilovin, Kan Lalpa Isua ngeiin chiangtakin a sawi a ni. Zawlnei Joela chuan' Vânah leh leiah thilmak te ka hmuhtir anga, thisen leh meite, meikhu dingte nen. NI thimah a chang anga, Thla thisenah a chang ang (Joela 2:30,31) a ti a ni. A van rapthlak dawn teh lul em!
Tunah pawh 'A lo kal lehna thutiam chu khawiah nge? Siamtirh atangin engkim a awm pangngai angin, chi thlalhtute mutthilh ni a la tawh kha ala awm zel alawm( 2 Pet 3:4) ti te pawh an awm ta nuk mai, an ring duhlo a nih zawngin an rin ang a ni hauh lovang.
Ka thian duh tak, nang leh kei hian he hunah hian Lalpa hmun siam Jerusalem thar chu ka luah ve thei lovang tih a van hlauhawm em! Engtik hunah pawh lo thleng thei a ni si a. A rapthlak dan tur chu vawikhat tal han ngaihtuah ve leh teh.. ISUA I PAN MAI TEH ANG..
'Ngai teh, ka lo kal thuai dawn e, mitin an thiltih ang zela pek turin ka lawmnan ka hnenah a awm( Thupuan 22: 12).
'Chumi niah chuan Vânte chu nasa taka riin a boral ang a, thil bulte chu meia em ralin a awm tawh ang a, lei leh a chhunga hnathawh awmte hi a kang ral ang(2 Pet 3:10).
MEIDIL A PAIH MAI kan nih chuan inchhirin awmzia a awm tawh ngai lovang.
"Thuhriltu leh zaipâwl zawng zawng, An lo reh thuap tawh ang, Vanin khawvel a au vang a, Lal hma a ding tûrin,"
HMUN A LA AWM E ti a min sawm lai hian kan HNAR mai dawn emni?
CHAWIMAWIIN AVAN AWM REILO EM!
Lei leh van lalber Isua Krista kha, a lo pian hma hawtin kum BC 781 chho velah khan alo pian tur thu te chu Zawlnei Isaia khan alo puang tawh a, Zaw Mika pawhin a lo puang bawk a, Juda te phei chuan an lo puan danah khan an buaia thil inkawkalh ang takin an ngai a, Lal ropui tak anga rawn kal tur a ngaih kha a ni. Isaia chuan 53:2- chhoah chuan Pianhmang thatna leh mawina reng reng nei lo mirethei daikil kara mi niawm takin a sawia kan natnate phura kan lungngaihna a phurhin Kross a rawn sawi thleng chho zak a, Isaia vêkin ropui taka Davida Lalthutthlengah rawn thu turin a sawi a..ngaihdan phir alo pianga. Mahse ropui taka a rawn kalnatur a sawi akha chu kan hmabaka a rawn kallehna (second coming) sawina a ni.. Bible hi hrilhlawkna (prophesy) a nihna angin alo pian avanga Nausen suat tur thu te Nuin a ril arah thi ta chu lungchhe taka a tah hawm hawm maite chu Zawlnei Jeremia chuan "Rama khuaah thawm an hria Mitthi ngaia tap tlawk tlawk, Rakilin a fate a taha, A fate an awm tawhloh avangin Thlamuan theih a ni lo,"(jer 31:15) tiin alo sawilawk leh bawk a..
Hrilhlawkna ropui ber an tih Daniela hapta chhoah pawh khan Hriak thiha(Isua) pian tur leh a thih tur thu kha kum BC hunlai atang tawh khan anlo sawi daih bawk a.(Dan 9:24-). A lo piang chhuaka a thih leh tur zia a chu khing rifer atang khian a chiang thawkhat a.. Kan tan liau liau a ni.
Leia lalte anglo takin alo pianga, Leia lalte chu an ropui zia England Lal Royal family atang khuan kan tinzawn thei vek ang.. An pian hma hauhin alawm dan tur planning felfai nen anlo rirup kha a nia.. ISUA chu khatia Zawinelte'n an puan khan Messia chu an beisei khawp mai. Mahse, A lo pianga tlanbopui ngai khawpin a awm a, ranthleng mai kha a chan a ni ta. Juadate beisei anga alo pianloh mai bakah a rawngbawlna atang reng khan Sawisel kha a hlawh char char a. ISAIA sawi ang khan hmuhsit leh duhlohvin a awm a, lungngaihna hria natna hria a ni.. Mahse, thihthlenga thuzawmin alo awm ta a.
A pa rawng chu bawlin theihtawp a chhuaha, Kei inti ve tawk Pharisaite leh lehkha ziaktute chuan an bei char char a, Dawtin an hek fo bawk a.. Mahse, a zamlo thih thlenga thuzawm kha a ni tlat a. Lei leh van Chhandamtu meuh khan In leh lo a neilo 'mihring fapa erawh chuan lu nghahna hmun a neilo' tiin amah vêk khan alo sawi a. Chawimawin vawikhat chiah ala awm zui a. LAL a nih zia chu Jerusalemah lantir a ni ta a mipui zingah atam zawkin kal kawngah an puante an phaha (mat 21:8) ropui takin Sabengtung chunga chuangin Jerusalemah chuan a lut ta a.. A hnu reiloteah "krawsah khengbet rawh" tiin a mah chawimawitute ngei pawh chu an au rual ta..
He khawvelah kum 32 chiah aleng a, chutah 'nikhat atan nikhat hrehawm atawk" tih ang maiin nikhat chiah chawimawiin a awm a. CHAWIMAWIIN A VAN AWM REILO EM! Lei leh van lal ber nisi chu... Nang leh kei kan sualna avanga a retheihzia hi aw! Misualte min chhandam nana a thawh hi a van ropui em! A VAHVAIHNA JUDAI KHA TAWK RAWH SE...
ISUA'N thuawih turin min zilha Bible hi fimkhurna tur thu vek ti ila, a sual tam awmlo ve.. Kan nun fimkhur taka kan hmana, a thu kan awih chuan KAN CHAWIMAWI a nih leh mai.
Kha leh chen kha ropui taka chawimawiin a awmlo, a awm chhun pawh a reilo lutuk. Mahse, Ro ala rel dawn a.. Olive tlang atangin Jerusalemah Sabengtung chunga chuangin ropui takin a lut ang khan A tlan sate lam tur leh phuba la turin Sakawr vâr chungah chuangin vantirhkoh rualte nen kha Olive tlâng Jerusalem ngeiah khan ro a rel tawh anga.. A tira Zawlnei sawi ang khian Davida Lalthutthleng a thu in ro a rel (last judgement) dawn a ni... AMAH CHAWIMAWITU chu min la CHAWIMAWI VE dawn a ni.. He Jerusalem luh champha ah hian atan in pe thar leh ang u... Kan sual zawng nen i pan ang u...
CHATUAN ATANA HREMNA
Ka téttê atanga tawh a vawiin thlenga ka rilrua reh thei ngai lo chu hei hi a ni. Hremhmun hi thilsawi nuam pawh a nilo a, sawi loh chi lah a in bawk hek lo, Sermon vawi tam tak kan ngaithla tawh a nga, hremhmun hlauhawmzia hi ngaihthlaktur a tam vak lo. Ti ve khanglang ila, kei rinna kawnga naupangtê pawh hian ka hriat theih chinah pawh hian Sermon tam tak hi ngaithla ve tawh a, hremhmun hlauhawmzia hi 20% vel hi chu ngaihthlak tur a awm maithei chauhin ka hria. Hremhmun thurûkte hi sawi tam ila ka duh thin. Pa hmangaihna lam, tilo theilo kan nihna kan sawi uar viau a, pawm lah a nuam a 'AMEN' pek pawh a nuam dap dap khawp mai. Chtihrualin, kan piangchhuak hlawl hi hremhmun fa kan ni a, hremhmun kal tur hian tum vak pawh a ngailo kalsa kan ni ringawt mai a. Chutah hremna tuar lova kan awm theih nan Pa in a fapa mal neihchhun khawvelah a rawn tira, kraws-ah kan sual zawng zawng a tlan ta a, kan vahbo san lai pawhin a hmangaihnain min la zawng hram hram a ni. Hremhmun vang a ni zawk dawnlawm ni? Pa hmangaihna ropui zia chu hremhmuna kan tlak a hlauh avangin chance min la pe zel zawk a nih hi! Chu zawk chu Pa hmangaihna diktak a ni tih i hria ang u.
Han sawi ta pawp ila facebook kaltlang hian hremhmun sawi dalna, intihthaihna ang leka ngai, Pathian chu hnangaihna a khat a ni a, tumah a hrem tak tak lovang tih ang chite, Lal Isuan a sawi ngei te sawidal vak a, reasoning vak kan awm thin a, chatuana hremna a nilovang, hremhmunah kan sual a kang fai vek dawn a, a nuam zawng leh ngaihtuah buai ngailo ti a post ka hmu hnem ta khawp mai a, Setana Agent lian tak niin ka hria, vawi tam tak ka sawipui ve ta a, an awih tâk pawh ka hre hlei lo va, rapthlak tak a ni. Salvation Army hmuchhuak tu General William booth-a chuan," Ka thu chu ni sela, rawngbawltute hi college-ah kum thum lai training ka pe lovang che u, hremhmunah darkar 24 tal tuar turin ka thawn vek zawk ang che u a, chu chuan training azawnga tha ber a pe zawk ang che u" a ti a ni. Booth-a vêk hian kum 150 lai kal tawhah khan Kristiante chunga thlengtur a sawi lawk chu "HREMHMUN TEL LO VANRAM" hi a ni. A dik hmel khawp mai, kan hun tawn atang hian a dikzia a lang a ni.. Hremhmun dahtha hi kan awm ang tih a hlauhawm hle. Hmana tang tawhin sawi dalna a awm a, tunlaina thlengin chûng zirtirna chu tlém lo en ila.
1. UNIVERSALISM: He ngaihdan hi mi zawng zawng chhandamna huanga dah a ni a, hremhna anlo tuar a nih pawhin a tawpah chhandam leh vek an ni ang. Theologiant lar tak kan ngaihsan ém ém Bible Commentary ropui William Barclay-a pawh khan a thih dawn hnaihah mi zawng zawng chhandam kan ni dawn a ti a, a ropui lo hle ang.
2.ANNIHILATIONISM: He rindan hi chi hnihin a kal a, thihtheihlohna hi amah chhandamte tana pek a ni, a pekve loh te chu hremhmun meiin a kang ral ang. Pakhat lehah chuan hrem an lo tuar a an sim chuan ngaihdam leh tur a ni. Hei hi dik se Hremhmun chu a ruak hul dawn tihna a ni ang. BIBLE in thi ti a a sawi hi 'boral dêr(annihilated)/ tiral daih( non existed) tihna an ti.
3. FINAL RESTORATION: He rindan hi hunreitak hnuah ramhuai ho leh mihring sual tak te sualna pawh a hremhmunah a kangfai dawn. Amahah chuan engkima engkim a nih avangin engkim a la inzawm khawm leh ang.
4. CONTINUANCE THEORY: Hei hi a tharlâm hle a, thih hnuah kan nundan chhawm zui zel theih dan a ni.
A dang pawh a la awm a, mahse, duh tawk ila, heng ho pawh hi a inzûl tlangpui vek a, thu post ka hmuh tawh zing a mi "HUMANISM" hian mi rilru a luah hneh khawp mai tih a lang a, mihring inzahna, Pathian Hmangaihma lam la vâwng vek an ni a, Pathian in a hrem lovang, Pathian hi a FAIR lo an ti a ni.. Heng zirtirna hi dik se, Bible nen inmilse chuan a tuipui pawlah pakhatna ka nih loh pawn top 10-ah ka lang phak ang. khawvelah nuam takin sex, drugs etc. Han ti ila hremhmunah awm ila sim ila chhandam kan nih lehte chuan chu tluka tha chu a awm dawn em ni? Mahse, Bible a kalh tlat si a ni.. BIBLE in engtin nge a tih.
Chatuana zahna leh hmuhsitawmna (Dan. 12:2). Rawhtuina meipui(Mt. 13:41,42). Innghaisakna hmun(Lk.16:23). Inchhir sawt tawh lohna (MT. 12:32). Kumkhaw hremna (Mt. 25:46). Harhfima tuarna hmun (LK. 16:19-31). Tuihal dang chara tuarna hmun. (Lk. 16:24). Tah leh ha thialna hmun (Mt. 25:30) mi hausa leh Lalzara chungchangah thil chi hrang hrang fiah takin kan hmu thei.. Kan Bible ngeiin a sawi a, hremhmun inlarna (Hell Vision) neiten an sawi chu LUNG(warm)ten an bawm nuai nuai a, an thi ve lo (Isaia 66:24; Mk 9:48)
A pawimawh ber chu Isua I nei tawh em? ISUA neilova kan thi a nih chuan a chunga kan sawi khi kan hmachhawn dawn a ni. "A nuam hle mai" ti a sawi tur chi a ni lovang...
"HREMHMUN a awmlo a nih te chuan Bible te hi hal hluah hluah ila. BIBLE zirnan engvanginnge hun kan khawhral vak ang" by D.L Moody..
Chhun leh zanin chawlh rêng an nei lovang (thup 14:11)... CHATUANA HREMNA hmun tur a ni..
A hrechiangtu Isuan a sawi hi i awih mai ang u.
PATHIAN MI TE TINAWMNAH SUH
Vawikhat chu ka hriatchian em em mai, Pathian thlarauin a thuam mi pakhat chu Pa Pakhat hian dik lo takin a hek a (a hming ka sawi lo mai ang), khinglet duh nise a hektupa chuan thiam a chang lovang. Mahse, a thungrul lova, rilru na tak chungin Pathian hnenah a thlen tawp mai a. A hnu thla khat pawh a ral lo tihah chuan a hektupa chu nat lawkna awmlovin zankhat thilthuah a thi tawp mai a ni.. He mi atang hian ka harh phah sawt a, ka rilruah vawi tamtak ka ngaihtuah a, Pathian hian a mihriat te chu an thlavâng a hauh hle tih ka hriat phah a. Fimkhur a van ngai em!
Kan Bible hian a phal rêng em?? A phal lohzia hi a chiang hle in ka hria,, ka sawi fo tawh nangin ka'n sawh leh te'ng. Pathian zawlnei kha Lal Nu Sual lutuk Jezebeli khan dim lo tak in a rawt chiam a, A pasal Lal Ahaba ngei pawhin pawi sawi lo Nabotha grep huan a chhuhsak a, Pathian thinurna chu buru tak a ni.. Zawlnei Elija sawi lawk ang ngeiin Jezebeli chu inchhawng atanga theh thlain a thisen chuan sakawr tawlailir a per nguai mai a, a luruh leh kut bawr chiah kha a awm a, Uiin an ei zo vek a ni. A pasal Ahaba ngei pawh Uiin a thisen an liak ngei a ni. Zawlnei sawilawk chu a thleng dik vek a ni. A van rapthlak em!!
Lal Davida chanchinah kai leh ta ila, Lal Saula khan thah a tum a, a zawng a. Davida chu a tlanchhia a ni.. Davida chuan amah thah tum tu kha that ve mai awm kha nia, Saula mutthilh lai khan a puanfêm hmawr pawh a hlep thei kha a ni a, that duh nise a that ngei ang. Engvanga that lo va zah tlat nge?? Saula kha Pathian hriakthih a nih tawh tlat avangin a that duh lo Pathian pawisawi a hlau a ni. Saula chu a tlu a, ngunhnamin a in tibûr a, a chhiahlawh hnenah min that rawh a ti a, a that ta a. mahse, Davida chu a lungawi thei tlat lo, a thinrim em em a, Pathian hriak thih that tu chu tunge i nih? tih pahin a that ve nghal a ni.
Pathian mite amah fakin an lâm a, anlo chena deuh a ni ang. Sawisel hi a him ber lo a nia, awih chin erawh neih mai tur, kan chanve loh chuan kan hrethiam kher nang. Sawisel vak kha a tha ber lo.. A mihriat Thlarau Ordained/Thlarau Baptisma te ngat phei chu Pathian hian a chhan tlat a ni.. Sawitur tam tak a awmawm e..
'Thlaru Thianghlim meuh sawichhia chu ngaihdam an nilovang,' a ti a. Hei hi hriat a tha hle mai. TRINITY atang hian a fiah em em a, thlarau hnathawh sawichhiat te pawh a kawk theia, chumirual chuan Isua pawh hi a awm lovang tite pawh kan awmta nawk a, Pathian ngei pawh a awm kan ring zo tlat tawh lo . A then te phei chuan debate te neiin an in chaltauh ta bap bap mai. A pawi hle ang, an chungchang hi he leiah ngei pawh relfel a ni thin a, rorel hunah phei chuan an insawifel a ngai hle ang. Sawifel theih erawh a ni hauh tawh lovang..
"Tin, ka hrilh a che u, miten thu lawilo an sawi apiang, chu thu vek chu rorel niah chuan sawifiah a la tul ang.
I thu vek chuan thiam a chantir ang che a, I thu vek chuan thiamloh a chantir bawk dawn che a sin," a ti a (Mathaia 12: 36, 37). A van pawimawh em!! Kan tawng thlahduhdah em em mai te hi he leiah pawh a man chu kan ak hnawk zel a, kan chungah bawk a rawn let a, "i thu vek chuan thiam a chan ang che a, i thu vek chuan thiamloh a chan bawk dawn che," a la ti ta deuh deuh a, fimkhur a van tul em!!
He lei a kan dam chhung ngei pawn kan tihdikloh rah kan tel chu a ni a, action pawh a na hle thin a ni. Tah tak hian Mihring chu kan la inbum thei fo a, Mahse, Pathian chu kan bum thei dawn der si lova, rorel niah sawifel a ngai ang tih a van hlauhawm em!! Chung hun a sawifel ngai lo leh he leiah ngei pawh kan thil tihsual man kan tuar loh nan.. Fimkhur taka nun hman hi a van tul em...!!!!
I PATHIAN TAWK TURIN INPEIH RAWH
He thu hi Pathian thu awih tha duhlo Israel te Lalpan a zilhna a ni a (Amosa 4:12). kan Bible hi han keu ila a bu pumpui maiah hian Isarelte chanchin hian hmun a luahkhat vek ti ila a sual tam awm lo ve, Zawlnei Isaia, Jeremia, Ezekiela bu te han chhiar hian a hnam thlan laka Lalpa dawhtheihzia leh a thungrulhna thu leh khawvel hun tawpna tur tak tak chanchin kan hmu a, Israel ho kha Hmeichhe hur nen an tekhina Ezekiela buah phei chuan chipchiar tak a ni. Hmeichhe pasal nei khawpkham lo mipa dang melh uire leh nawhchizuar ang maiin an sawi a ni. A nilahtaka, Pathian nung awm renga, Milem Pathian biak duhna an neite tlat te kha, Kanaan ram anluhna tur kalkawngah serhtanloh Hit, Paris, Hiv, Moab, Amon, Edom, Sidon hote chu nupui pasalah in nei tur a nilo a, in faten an hmeichhia te an pâwl tur a nilo tih a ni a, (Ex 34:16; Deut 7:3-4) Solomona ngei pawh khan thupek a bawhchhia, an nula te a hmangaih tlat si a, thupek a nih chhan pawh an milem pathian an biak a hlauh avang a ni a, Templeah milem pathian a la lü ta a, a hnu zelah 2Lalte pumpui kan en chuan Juda leh Isrel lal chanchin kan hmu a, lal dangin Pathian chawimawiin milem pathian an halrala an thi ta a, a rawn thlaktuin milem pathian bawk chu a rawn tunding leha, Pathian thinurna rawn thleng chu rapthlak tak tak a tam mai.. Lehlamah a remruat hi a mak thei khawp maia, khang sertan loh nupuia neih loh tur nisi kha, Samsona khan Philistia mi nupuiah a nei leh tlat a, Pathian remruat a ni leh hlauh bawk sia, A remruatna hi a mak thei khawp mai.
Pathian phatsan chîng an nih avangin, Lalpa a lungawi lo a, Aigupta ram atanga a hruaichhuah phat atangin an hel char chara, thilmak tam tak hmutute ngei chuan Lalpa an tlanbo sana, Chumai nilovin, an hmeichhia te lah chu a inti miliana saingho chungah an thu a, Basan ram sebawng chawm thau ang maiin an inei thaua mirethei te an nek chep em em bawka chu chu Zawlnei Amosa hmangin Pathianin a sawi a ni, Sodom leh Gomorra khua ka tihchim lai angin in zingah mi thenkhat ka tichim a, misual ka hrem a, chuti chung pawhin ka hnenah in kir lo. Chuvangin aw Isarel, i chungah hetiang hian ka ti ang, hetiang hian ka tih dawn a vangin, aw Israel "I PATHIAN TAWK TURIN INPEIH RAWH" (Amosa 4:1-1a) a ti a.. Genesis hun lai atangin thuawih lohna chu a hluarin a rawn tarlang tan nghal a ni..
Thuthlung thar lamah Paula chuan rawn sawi lehin Pathian hre sia milem pathian biak an hrat thu a rawn sawi leh a, Siam tirh ata thil siamah fah takin a Pathian zia alanga pasal dang an nei leh hram a, chuvang chuan chhuanlam tûr an nei lo, a van rapthlak em! mi chapo na na chu fingah an inngaia, thi thei lo Pathian ropuina chu thi thei mihring te leh sava te, fuliafa te, rannung te lemah an chantir ta si a(Rom 1:18- 23). An lo chapo rênga, khang hunlai atang daih tawh khan tunlai scientist te nghakfak thla leilunga pem chhoh tumna ang mai hian an rilru pawh a lo dâk sânga Zawlnei Jermia buah khan Israel hmelma hlun Amon-ho hremna tur thua Lalpa thu chhuakah chuan " I intih râpthlakna kha i thinlung chapo bumna che a ni, Aw nang lung kara tlâng chhîpa chêng thin! Mu angin, sang takah i bu chhep ma la, Chumi atang chuan ka LA THLA tho vang che' (Jer 49:16) a ti a, he thu vêk hi Zawlnei Obadia buah Edom ho hremna tur a sawinaah a rawn sawi leh bawk a ni (Obadia 1:2-4).. Arsiah bu khuar mahse a pawt thla dawn tho a ni.. Helam chu sawi tur a tam lutuka duh tawk ila.
Khing chanchin zawng zawng hi a hunlai anga zuk dah ngawt chi a nilo a, kan dah a nih chuan tihsual lian tak kan nei ngei ang, BIBLE Pathian thawk khum a nih miau avangin, a nihlohna chance zawn vak pawh a tullo tunlai kan hun tawnah a pawimawh zel a ni, hmeichhia kan tehkhin ta sa sa bawk a, Isua Krista hi pasala nei silo hian khawvel thilah kan uirein mawi lo takin kan lo inphalrai lutuk ang tih a hlauhawm takzet a ni.. Chu tak chu Pathian thinurna a ni tlat si a ni.
'Hun leh tui lianin tumah a nghaklo' tih a ni a, hun chu a kal hret hret a, khawvel thila kan lo uire san a ni pawhin a nichuan min ngaidam thei a, Mosia dana uire nu an man pawh Isua hmaah an hruai ngawta, a ni chuan a lo ngaidam a, amaherawh chu simna nun a ngaia, chutiang bawkin minlo pawtsawm tawh naa min tidam leh dawn a ni. A hnaih lai hian i pan ang u. Thihna te hian mihring chungah ramri min kham sak ve lo a, mi ropui kan nih avang ngawtin kan pumpelh ngawt thei lo a, Sum leh pai hi a hlu hlea, mahse, mi hausa ber paw'n a sum neih avangin thihna chu darkar tam a pawt khawtlai thei lo. A pawimawh chu thlarau tho leh tur kan neih miau avangin thiam changa lal hmaa kan awm ve theihnan tuna hun kan hman mek hi a pawimawh a ni. Nakinah tia khek tlat tu te chuan chatuana inchhir sawt tawhlohna hmunah kal dawn si a, kan hma hun kan hre lo a, engin nge min hmuak tumahin kan sawi lawk thei lo. Chuvang chuan I PATHIAN TAWK TURIN INPEIH RAWH.
NUIH ÂTTHLÂKZIA
Israel lal ropui ber finna lam thu-ah pawh amah aia fing awm leh tawh chuang lo tur Solomona khan, "Nuih hi a âtthlâkzia ka chhar chhuaka, hlimhlawp lah eng ruai a ni lo," (Thuh 2:2) a lo ti hlawl maia. Kan hlima kan nui sáng(smile) hi chu a nih a rinawm lem loh a, chutihrualin kan hlima kan han nuih tawh hi chuan a lehpek chu kan nawi hulh tawh thin a, a lehpek han thlir leh chuan a sâkhâwk rawng a kai tawh mai thin. hemi hlimhlawpna lam hi chu lo dah tha ta rih ila, rawngbawlna lamah pawh kan hlima fiamthu kan thawha a nuam em em, Biak Inah emaw function urhsun lai taka nuih a zat tawh si hi chuan boruak kan chawk ho vek tawh thina thutak a har tawh thin khawp mai. Hei pawh hi ngaihtuah tham tak chu a tling ve a ni. A tha lama kan nui hi ka sawi taa, ka sawi nepna lam a ni lo a nia, nuih lampang a nih avangin ka'n zep kual ta mai a nia. Ka sawi tum (goal) pawh a ni hran lo.
Ka sawi tum lam chu Solomona lo tawn fiah tawh thil hi a ni a, "Khawi nge nuamsip bâwl ka han chîng teh ang, a nuam teh rêng emaw ka ti a; Mahse, hei pawh hi eng a lo ni lo," (Thuh 2:1) a ti a. A chunga kan Bible châng lakchhuah hma chiaha a sawi a ni a. Nupui 700 leh hmei 300 lai a neia rosum leh paiah pawh a hma a mite a khûm zaka, "Ka thinlung pawh eng lâwmnaah mah ka sûm lo" a ti a. A ni hian a hrechiang khawp maia engmah lo mai a ti hlawt mai. Heng finna bu (wisdom books) te pawh hi khawvel philosopher ropui tak tak te pawh hian han judge vak ngaihna an hre bik tlat lo a ni. Heti hian ngaihtuah leh ta ila, abîkin kan thalaipuite khawvel thil lam zu leh sa nawmchenna leh mipat hmeichhiatna lamah an inhmanga, khawi khawiah emaw party an neia, an hlim khawp mai, chutia Pathian ngaihsakna pawh nei chuang lo va, an duhdan dana an awm pawh chuan, mahni phak ang tawka rawng lo bawl ve fan fan thinte aimah hian vanneihna an tawnga, an hmuingîl zawk mah emaw chu aw! han tih ve mai te hi a awl em em thin. Helai thu hi Sam ziaktu hian a lo buaipui ve tih a hriata, "Mi suaksualte vanneihzia ka hmuh hian, Mi uangthuangte chu ka awt si a," a lo ti ve bawka (Sam 73:3).
Sual hnathawh avangte pawh a ni ang, suangtuahna maksak tak takte chuan min chim fo anga, mahni duhna lam lama ke pênte bula han tel ve mai chu chakawm tak a ni. Sam ziaktu vêk chuan, "Kei zawngin ka rap pelh thelh thelh a; Ka ke pênte hi a tleu lek lek a ni," a ti a (Sam 73:2) chung sual hnathawh chuan min phuar vela, a chang hi chuan kan tlu lek lek fo thin a ni. Mahse, ringtute chanvo kan thlir chuan lawmna in kan khat leh fo a, leimawina a la chuai anga rorelna kan hmachhawn leh dawn a ni tih ka hriatna hian min tiharh thar leha, heng khawvel nawmna hlimhlawp thilte hi a tawng tawh (practical) chuan engmah a niloh thu leh ka lo van â tak em! tih hi an chharchhuah a ni fo a. A la tawnglo(theory) tan pawh thil hriatthiam harsa a awm chuanglo. A chhan chu christianity hi kan thanlenpui vang a lo ni. A hunlai chuan nuam mahse a hnu lawka tahna thlentirtu a lo ni leh zela, "Ka hlim viau dawn emaw ka tia, Mahse, lungngaihna mai a lo ni si a " tia testimony ropui tak han ngaihthlak te hian rilru chhungril hi a tawk pha thin. he NUIH(hlimhlawp) ÂTHLÂKZIA hi khawvel kan awmchhung pawh hian a fiah a ni a, inchhirna sawt tawh lohna hremhmunah phei chuan a fiah lehzual ngei ang le.
Âtthlâk han sawi takah chuan English Christian Writers ropui tak John Bunyan-a kha hre lo kan awm lo anga, Pathian thlarauvin a awmpui nasa bawka vision ropui tak a hmua, a lehkhabuin a chhuah nghe nghe ' Journey to Hell' leh The Devine Revelation of Hell "Visions of Heaven and Hell" Whitaker Publication, USA, 1998- he lehkhabua hian thil âtthlâk tak tak a hmuh te leh vantirhkohvin a hrilhte pawh a ziak tela, a vai chuan kan sawi thei dawn lo va, tlem tal chu lo tuihnih ve ta ila.
Thil âtthlâk ber mai chu: Chhandamna ropui tuna a thlawna chan mai theih a nih laia ngaihsak tha duh lova, nakinah tia khawvel thila inhmangtute tluka mi â an awm thei lo. An dam laia chhandamna ngaihsak duh lova, Hremhmun liam hnua Pathian chhanchhuah dil leh ngawih ngawih si tluka thil âtthlâk a awm lo vang. Khawvel nawmsak chenna thlah phal si lo, Pathian hnen thlen theih tho emaw tihna hi thil âththlâk tak a ni. Damchhhunga Pathian awm ring lo, hremhmun thlen hnua ring leh si (atheist) te tluka â chhah hi an awm thei lo vang. 'Bible-in a ti' tih duhtawk mai lova mahni duhdana hrilhfiah tum tlattu te tluka mahni inbum an awm thei lo vang. Duh duh huna pianthar theih eaw ti ho tluka mi â an awm thei lo vang tiin John Bunyan-a hruaitu vantirhkoh chuan a sawi a.
Heng NUIH ÂTTHLAKNA khawvel thil laka tâng kan awm chuan nun tak Isua neih a va hun em! Heng thilte hian minla chim zel dawna kan chakna siam thar a ni anga, Mupuite angin thlain kan la thlawk dawn si a.
"Ngaiteh u, tun hi hun lawmawm chu a ni a; Tun hi chhandamna ni chu a ni,"(Kor. 6:2).
THLARAU KHAWVEL
Thlarau khawvel (spiritual world) hi eng ang tak nge ni ang.. A hre chiangturin thihna ka la tem lo va, ka thlarau a la chhuak lo va, he lei taksa pu kan nih chhung chuan eng thlirna tarmit atang pawh hian a fiah zo lo a ni. Thih hnupiah ram chu Vanram leh hremhmun hi a bul leh a tawpna chu a ni. Vanram nawm dantur leh Hremhmun rapthlak dan tur pawh suangtuahna mai a ni. Soul sleep atang lo chuah a fiah mawh hle ang. Mahse, eng sakhaw lehkhabua maha chiang silo hi kan Bible atang hian a fiah em em a. A thawkkhum kha a ni miau a ni.
Khawvel finna sang filawr Greek philosophy lam te khuan thlarau khawvel awmdantur suangtuahna an ngah khawp mai. Khawvelah chuan 'a ber' an ni ang. An chhuina tam zawk chu kan Bible nen a inkalh tlat thung a ni.. Mizote pawh hi thihhnu piahlam ram (vanram) te hian kan lung a tileng a, nitla engno riau mai hian kan lung a tileng thin. Nitlakna piahah (Beyond the sunset) han tih ruih maite hian lung a tileng em em a ni.. Ngaih a zuala lungduh thentakte pawh kan ngai thin a ni.. Thih hnu piahram chu engang nge ni ang. Thlarau khawvel chhuina chi hrang hrang lawrkhawm atangte leh Heaven& Hell Vision leh Bible atangin tlem han thlir ila.
THIH VELEH HIAN:
Mihring an thih hian Judate chuan bo hlen vang vang lo chawl lailawk 'purgatory or limbo' angte thawhlehna hun nghaka mu bo vang vang 'soul sleep' ahte an ngaia. Kohhran denomination atang pawn a inang lo ta nuai mai (ka'n inhnial keuh ang tih ka hlau hlel lo ve). Eng pawh nise hetiang zirtirna hi mihausa leh lazara (Lk. 16:22) mihausa kha atla nghal a.. Isua tekhin thu angah an ngaia. Mahse, a tak tak 'ni ngei' lo chu a hmang ngailo. Stephana thihdan atangte (Tirh 7:55-60) Paula sawi dan(Phil 1:21-23) atangte hian heng zirtirna hi a hnawl thla hmak a ni. Hremhmun emaw Vanram emaw an pan nghal a ni.
NUNBUL INTANNA
Khawvel atangin an bo ta.. Tah chuan Chatuan atan nunbul a intan ta chiah a ni.. Hriatna a bo dawn lo.. Thangi te, Lalate kha ka'n hre vek ang he mihring hian chuan engmah kan hrelo zawka thlarau a tang chuan engkim a fiah kuar dawn a ni. Mihausapa pawh a unaute te a hre vek a ni. Hai theih a awmlovang..
ENG ANG RUANGAM NGE
tihkoh Paula ten' van taksa' a nih thu a sawi a. Johana'n 'amaha awm angin kan awm dawn,' a ti a. Hei hi thawhlehna sawina a ni si a. Ruangam thlarau tasa chu a awm tih alanga. Chhia lehtha engkim an hre vek a ni. Khawvel pum huapa hremhmun leh vanram vision hmute leh mithitholehte report atangin a chiang khawp mai meiin kang hluah hluah mahse tisa kang hmin dei duaite pawh an hmua, chhialeh tha hriatna fim an nei ngei a ni tih 'mihausa pa atang khan a chiang em em a ni. Pathian pawh a hre chiang a nih kha. A unaute nen. A hmaih lo.
THENTAK TE KAN HMU ANGEM?
Thuhriltu pakhat a thusawi ka ngaihthlak chuan "kan thentakte kan sawi fo a, min hmuak lovang hriat pawh kan hre lovang tih danglam kan nidawn a ni" a ti thên a. Ka awihloh lutuk vang leh ka helh em avangin hetiang chhuina Bible nena inrem si hi ka chhiara, a khaikhawmna chi hrang hrang nen chuan.
Thawhleh hunah chuan kan inhre chiang khawp ang. LAL ISUA a thawhleh khan 'chawte pawh ala ei ve tho a, sangha mannaahte ala telve leh ta zel ani. Kan inhmu em em ang.
ENG ANG PU IN NGE NI ANG:
Naute thi ta se a hre tawh dawn a mi? Nunna chuan hmalam a pana, leilunga kan hriat aiin a fiah ang. Krista chuan kan sual atlana damna famkim nen hmangaihna avang a ni si a. Nausen pawh thi se . Putar pawh tihdanglama kan awm dawn miau avangin
NULA TLANGVAL THUAU an ni ang. Ropuina atangin ropui lehzualna famkimna atangin famkim lehzualna a ni dawn.
A tawp berah chuan, kan then tak te zawng zawng nen kan inhmu khawm leh vek ang lei nun ngailovin tual kan leng ang. Kan thentak te leh Angel ten kawngkharah chuan min nghak reng a ni. A van nuam dawn em!!
"I have a loving mother just over in Gloryland, And I don't expect to her stop until I share her hand, she,s WAITING now for me in heaven's open door. And I can't feel at home in this world anymore" by jim reeves
LEHKHABU RAWN TE: (Source of books)
1. CHRISTINS GOING TO HELL (kristian hremhmun tlate) By Seung Woo Byun; translated by Upa Dr. C. Nunthara
2. HRINGNUN PIAH RAM ( Life boyond death) By Lalthankunga
3. HEAVEN IS SO REAL (vanram hi a tak tak a lo ni) By Choo Thomas
4. MIHAUSA LEH LAZARA. By Dr. PC. Biaksiama
5. BEYOND DEATH'S DOOR. By Dr. Maurice rawlings (Thomas Nelson lnc 1979)
NGAIHDAMNA
Thu lar tak mah ni se, a pawimawhna a chuai chuang lo va, kan hriat than em em pawh hriat nawn fo a tul thin. Piangthar kan intihna kawngah hian duhtawk chin neih mai hi thil awl tak a ni. Chhandamna a bo lo tih avanga Isua ngeiin min vaukhanna thu hi hlamchhiah chi a ni hauh lo a ni.
Kan chunga thil tisualtute hi ngaihdam an har khawp mai. Thluthlung hlui dan ang a, "Mit aiah mit, ha aiah ha," tiha han thungrulh ve nghauh nghauh chu chakawm tak a ni. Tisualtu na nâ nâ chu a zahthlak thei ang bera han siam ve hmiah mai chu a nuam dangdai ve riau a ni. Mahse, Bible zirtirna a ni hauh si lo,"Mi tinin thinlung taka in uanaute in ngaihdam loh chuan ka Pa vana mi pawhin chutiang bawkin in chungah a ti ve ang," a ti a (Mt 18:35). Thu satliah mai zawng a ni lo, 'THINLUNG TAKA NGAIHDAM' kha a ni tawp mai a ni. A har khawp mai. A har lai tak hi Van kawngka chu a ni si a, a thlan thisen lian tak ang hiala far pawh kha thil awlai tak chu a ni lo a ni.
Ngaidam duh lo chhiahhlawh tehkhin thuah khan chiang takin a langa, a thawnthu kan hre veka sawi thui lo ta ila, bawih chu a pu hnenah tangka talent singkhat a ba a, a pu chuan a ngaihdam a, a chhuaka a bawihpuiin duli za a lo batsak chu a va hrâwka, a pu chu a thinur ta a, a bat a tlak hma loh zawng NGHAISATUTE hnenah a pe ta a ni (Mt 18:34).. Bible rifer hi a tam lutuka, a theih ang ang lachhuak ta ila,
Mi an bawhchhiatte in ngaihdam chuan, in Pain in bawhchhiatte a ngaidam ang che u. Nimahsela, mite in ngaihdam si loh chuan, in Pain in bawhchhiatte a NGAIDAM BIK LO VANG (Mt 6:14-15)
Tin, tawngtaia in din hun apiangin tu chungah thupawi eng emaw in neih chuan ngaidam rawh u; in Pa vana mi pawhin in bawhchhiatnate chu a ngaihdam theihna tur che uin (Marka 11:25)
Sawisel suh u, chutichuan sawiselin in awm lo vang; tumah thiam lovah ruat suh u, chutichuan thiam lohvin in awm lo vang; ngaidam rawh u, chutichuan ngaihdamin in awm ang (Luka 6:35).
Hengte atanga thil chiang tak lo lang chu ngaidam duh lo tu chu Vanramah an leng ve lo Hremhmunah an kal dawn tihna a ni.. Hell Vision ropui tak tak neite chuan Hremhmuna tla te an nupui/pasal etc. An ngaihdam theih loh avanga Hremhmun tla an hmu nual maia, a dik lo ang tih ngawt har tak a ni. A theih miau mai. Kan Pathian chuan tawp chin awmlovin misual simte chu min ngaidam theia keini mihringte'n duh tawk chin neia lo rehbun ngawt theih a ni ve tlat lo a ni.
Thuhriltu hmingthang D.L. Moody-a chuan," Hei hi hria ang che. Pathian lalram kawngkhar i luh dawn hunah chuan, ngaihdamna kawngkhar kal tlang a ngai dawn a ni," a lo ti ve bawka, Krista hmangaihna ropui leh a ngaihdamna ropui chu midang kan hmangaihna leh kan chunga tisualtu kan ngaihdamna chinah hian a hriat chauh a ni. John Ryle-a chuan, " Ngaidam duh lo te chu Vanrama lut turin an 'fit' lo a ni," a lo ti ve bawk a..
A then chuan kan hre maithei tumkhat chu America ram Colorado state-a Denver khawpuiah nu pakhat chuan fanu kum 30-mi a neia, Seminary- zir a ni ve nghe nghe a. Tum khat chu misual pakhat hian a fanu chu a sawisaa a that ta mai a. Chu misual chuan hmeichhe tam tak a lo that tawh a ni. Tichuan, police te chuan an mana, a fanu chu a ngai em ema, lungchhe takin a tap fo thin. A thattu pa chu a huatin a hua a ni. Zan khat chu a hnenah Pathian a rawn inlar ta a, "Tual thattu hi i ngaihdamloh chuan kei pawhin ka ngaidam lo vang che. Mi dangte sualna i ngaihdam theihloh avangin, i sualna pawh ka ngaidam thei bik lo vang che," a rawn ti ta tlat mai a.
Pathian 'aw' ngei a ni tih a hriat chuan a inngaihtuah fim ta a. A fanu a hmangaih em em thattu chu a ngaidam thei ta a, Gideon Society kaltlangin Bible pek a duha. Chutah chuan Pathian thiltihtheihna mak tak mai a rawn lang ta a, chu misual tual thattu chuan Isua Krista chu Lal leh chhandamtuah a pawm ve ta a. Seminary-a Pathian thu zir turin a pui ta a, Hun alo kal zela chu tualthattu chu Missionary a lo ni ta a. Chu ngaihdamna chuan thlarau pakhat mai chhandam lovin, a ngaihdama ngei chuan thlarau chhandamna hna a thawk ta a ni.
Paula ngei pawh a hmaa misual lutuk Kristiante sawisatu meuh pawh Pathianin a ngaihdam meuh chuan, chu ngaihdamna avang chuan thlarau bo tam tak a hruai ta a nih kha. Sual thupin thupha chawiin ngaihdam dilin tawngtai ve thin mah ila, Mi kan ngaihdam ve duh si loh chuan a khawngaihna khat Pathian kan tih hian engvangin nge min ngaihdam bik ang?
Chutak chu a ni Kraws nun atanga fiah em em chu, khatia Khehbeh tura nang leh keiin dawta sual tinrenga kan hêk lai khan, " Ka Pa anni hi hi ngaidam rawh an thiltih sual an hrelo a ni," tiin misual boral maitur chu min chhandam ta si a.. Kha ngaihdamna avanga thiamchang kan nih laia kan chung tisualtu kan ngaihdam ve siloh chuan ngaihdam kan ni dawn bîk lo a ni. A rapthlak khawp mai.
Lalpa ka unauvin ka chungah tisual sela, vawi engzatnge ka ngaìhdam ang? Vawi sarih thleng em ni ang? Isuan a hnenah 'Vawi sarih thleng ka tilo a che'," vawisarih hmun sawmsarih thlengin," ka ti zawk che a a ni a ti a (Mt18:21,22).
Subscribe to:
Posts (Atom)